Kasteel Weerdesteyn, Weerdesteynselaan 1, Langbroek. Foto's: Winfried Leeman.

Weerde komt vermoedelijk van het Oud Nederlands woord voor verdedigen/verweren. 

Weerde kan ook uiterwaarden betekenen. Aangezien het kasteel vanaf de middeleeuwen in een moeras is gebouwd in de omgeving van Langbroek. De naam Langboek betekend letterlijk vestingsplaats in of langs het lange moeras.

Maar aangezien het kasteel Weerdesteyn niet direct in de omgeving van een rivier ligt waar meestal aan weerszijde een uiterwaarden bijhoort. Is het minder waarschijnlijk dat weerde teruggaat op de betekenis van uiterwaarden.

Stein komt van de Oud Nederlandse betekenis van een verdedigbaar huis van steen, een kasteel. In de twaalfde en dertiende eeuw was het een mode woord onder de vroegere adellijk geslacht om aan te duiden dat je in een huis, kasteel of burcht van steen woonde.

Gebouwen bouwen van steen in die tijd was alleen weggelegd voor de allerrijkste. En om hun bezettingen te beschermen bouwde men in steen. Regelmatig voerde de heren van een kasteel oorlogen met hun buren of de bisschop van het sticht (Utrecht). Steen van dus een rijk goed. Iets wat men in die tijd liet terugkomen in de naam van een kasteel.

Letterlijk betekenis van de naam De Wijkerslooth de Weerdesteyn is:

de Vestigingsplaats aan de watergang de verdedigbaar kasteel

De Wijkerslooth (ook: van Wijkerslooth van Grevenmachern, de Wijkerslooth de Rooyesteyn en de Wijkerslooth de Weerdesteyn) is een Nederlands en Belgisch adellijk geslacht.

De bewezen stamreeks begint met Willem Petersz Smit die vermeld wordt vanaf 1459 en in 1484 overleed. In de 17e eeuw vestigden zich nakomelingen in Utrecht als brouwer.

In 1786 werd Henricus Jacobus van Wijkerslooth van Weerdesteyn door keizer Jozef II verheven in de Oostenrijke adel en werd hem de titel van baron bij eerstgeboorte verleend. In 1803 werd een broer van de laatste, Cornelis Gerardus Josephus van Wijkerslooth van Grevenmachern, door keizer Frans II verheven tot baron van het Heilige Roomse Rijk.

In 1814 en 1816 werden leden van de familie benoemd in ridderschappen. In 1816 werd Franciscus Johannes de Wijkerslooth de Weerdesteyn ingelijfd in de Nederlandse adel en in 1816 werd hem de titel van baron bij eerstgeboorte verleend.

In 1816 werd de titel van baron bij eerstgeboorte verleend aan François Johannes de Wijckerslooth van Roijestein die in 1814 in de Ridderschap benoemd was; zijn nageslacht opteerde na 1830 voor België en maakt sindsdien deel uit van de Belgische adel. Aan hen werd in 1963 in België de titel van baron(es) op allen verleend.

Bron Wikipedia De Wijkerslooth

In 1319 en 1320 komen we in de archieven een Adam Philipszoon en Willem Philipszoon tegen, die mogelijk dezelfde twee personen zijn als Adam van Weerdestein en zijn broer Willem, die beide in 1329 vermeld worden. Het vermoeden bestaat dat hun vader Philip het kasteel Weerdesteyn rond 1300 gebouwd zou hebben.

Het kasteel zelf wordt pas voor de eerste keer in 1333 genoemd. Volgens de bewaard gebleven kroniek van Johannes de Beka uit het midden van de 14e eeuw heeft de bisschop Johan van Arkel in 1351 Weerdesteyn 'gecregen'. Door financiële problemen had hij zich terug getrokken in Grenoble, maar hij kwam in 1351 terug en mogelijk heeft de eigenaar van Weerdesteyn hem toen (tijdelijk) het kasteel als residentie aangeboden.

In 1358 verkoopt Philips van Weerdestein, een zoon van de eerder genoemd Willem, het kasteel aan Johan van de Weteringh. De familie Van Weerdestein was eigenaar van Bloemenweerde bij Cothen en woonde vanaf die tijd op dat kasteeltje.

Over de familie Van de Weteringh is erg weinig bekend. We weten alleen dat een 'Johan van de Weteringh' het kasteel in 1358 kocht, dat een 'Van de Weteringh' in 1394 leenman van de bisschop was en dat er een 'Johan van de Weteringh' in 1425 sterft. Dit zal een zoon of kleinzoon van de eerstgenoemde Johan van de Weteringh zijn geweest.

In 1425 wordt kasteel Weerdesteyn verkocht en de nieuwe eigenaar wordt Willem van Boekhout. Na diens dood volgt zijn zoon, Hubert, kanunnik van het kapittel van St. Marie in Utrecht, hem op en deze draagt Weerdesteyn in 1462 over aan zijn nicht Aleid van Zuylen.

Door haar huwelijk met Arend van IJsselstein, maarschalk van het Nedersticht, komt het kasteel in deze familie terecht. Na de dood van Aleid, volgt hun zoon Cornelis haar op en hij besluit om Weerdesteyn in 1516 te verkopen aan Roelof Grauwert.

Deze familie dankt hun naam aan het kasteeltje Grauwert in het tegenwoordige Leidsche Rijn, dat in 1453 in bezit van de familie kwam. Het was een Utrechts patriciërsgeslacht en leden van de familie hadden zowel zitting in de ridderschap als in de magistraat van Utrecht.

Het kasteel Hindersteyn was in bezit van Beernt Grauwert van Hindersteyn, een broer van Roelof (I). De mannelijke leden uit deze tak van de familie droegen bijna allemaal de naam Roelof. Roelof (II), de zoon van bovengenoemde Roelof, trouwde met een bastaarddochter van Reinoud van Brederode.

Dit geeft al aan dat de familie niet onbelangrijk was. Roelof (II) werd ook drost van Ameide en hij tekende in 1565 ook het Verbond der Edelen. Waarmee hij voorstander was van de afschaffing van de inquisitie, die mensen, die de nieuwe leer waren toegedaan, vervolgd werden.

Van de familie Grauwert is bekend dat ze op kasteel Weerdesteyn in stilte de Heilige Mis lieten opdragen door langstrekkende Jezuïeten.

Een achterkleinzoon van Roelof (II), Roelof (IV) Grauwert, zoon van Gijsbert Grauwert, erft Weerdesteyn in 1615 en laat in 1642 een poortgebouw bouwen, dat nog steeds bestaat. Omdat hij ongehuwd blijft, vererft het huis in 1650 op zijn broer Johan en na diens dood op broer Herman. Ook deze broer sterft zonder nakomelingen en door verwerving komt kasteel Weerdesteyn nu in bezit van Justus van Egmond van der Nijenburg, een neef van de drie broers.

Hindersteyn is een kasteel en ridderhofstad in de Nederlandse provincie Utrecht in het Overkwartier bij Langbroek.

Het huis, dat een leen was van het Sticht Utrecht, is omstreeks 1300 door Hinder van Wulven uit het geslacht der van Wulven gesticht.

Overgenomen van Wikipedia Hindersteyn

In 1841 kocht Philip Julius baron van Zuylen van Nyevelt (1785-1864), lid van het geslacht Van Zuylen van Nyevelt het huis; zijn echtgenote overleed erop in 1859. Hij liet het na aan een verre verwant: Philip Julius Henry graaf van Zuylen van Nyevelt (1853-1913) die het in 1881 van de hand deed.[1] In de 20e eeuw kwam het in handen van mr. Karel Lodewijk Cornelis Maria Ignatius baron de Wijkerslooth de Weerdesteijn (1901-1975), lid van het geslacht De Wijkerslooth; zijn vier kinderen werden op het huis geboren.

In 1972 kocht Hendrik Jan Engelbert van Beuningen, kleinzoon van Hendrik Adriaan van Beuningen, het landgoed en voegde het bij het reeds sinds 1962 in zijn bezit zijnde ernaast gelegen Rhodesteyn.

Het kasteel en bijgebouwen en vijf hectare grond werd in 1972 gekocht door Antonius Franciscus Geytenbeek. Hij maakte in 1976 een begin met het herstel van de woontoren. De rest van het huis werd van 1980 tot 1989 hersteld tot de toestand van 1865. Sindsdien wordt het kasteel bewoond door de familie Geytenbeek.

De tuinaanleg is hersteld en een moestuin met drie historische kassen, een doolhof en labyrint zijn toegevoegd aan het bestaande ensemble.

In de tuin bevindt zich een laat-20e-eeuwse slangenmuur.

 Naar een tekst van Otto Wttewaall en Jan Smits

Uit het boek Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, onder redactie van B. Olde Meierink, Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 1995.

Aangevuld met diverse afbeeldingen en foto's door SHH uit diverse bronnen.

Ten westen van de boerderij ‘Het Rechtshuis van Wulven' aan de Koedijk in Houten is nog steeds de omgrachting zichtbaar van het verdwenen kasteel Wulven'. De voorburcht van hetkasteel lag tussen de nog bestaande boerderij en het kasteel.

Wulven werd in 1296 gesticht op de grens van de hogere gronden van de Houtensestroomrug en de ontginningseenheid Wulverbroek:. Naar men vermoedt was dit kasteel de opvolger van een 600 m zuidelijker gelegen kasteel dat een ronde aanleg had. Dat kasteel staat thans bekend onder de naam ‘Het Rondeel’.

Nog tijdens de bouw van het kasteel droeg Ernst van Wulven het in 1296 op aan graaf Floris V van Holland. De gevolgen van deze leenverhouding lieten niet lang op zich wachten. Toen graaf Willem IV van Holland in 1345 tijdens de afwezigheid van bisschop Jan van Arkel tegen de stad Utrecht optrok, koos Ernst van Wulven, zoon van Mabelia van Wulven en Boudewijn van Avezaeth, dan ook de zijde van de graaf.

Kort na de inname van de stad trok de graaf ten strijde tegen de Friezen, waarbij hij sneuvelde. Bisschop Jan van Arkel nam daarop de gelegenheid te baat om af te rekenen met de edelen die tegen hem hadden samengespannen.

De meesten van hen vroegen en kregen ook vergiffenis, maar Ernst van Wulven weigerde, met als gevolg dat Wulven met de grond gelijk werd gemaakt en Ernst werd verbannen. Ernst liet het kasteel echter herbouwen.

Via zijn dochter Clementia, die gehuwd was met Herman van Lockhorst, kwam Wulven aan de familie Van Loekhorst, in wier bezit het zou blijven tot 1434. Hun zoon Herman erfde Wulven na het overlijden van zijn moeder in 1362 en ging zich vervolgens naar zijn bezit
ook Van Wulven’ noemen.

In diezelfde tijd moet in de kapel van het kasteel een wonderdadig Mariabeeld hebben gestaan, reden waarom Wulven een druk bezocht pelgrimsoord werd’.

Ferman van Lockhorst schonk Wulven in 1434 aan zijn kleindochter Lutgarde van Buren, ter gelegenheid van haar huwelijk met Jan van Renesse. Zich beroepend op de oorspronkelijke leenakte van Floris V, liet Filips van Bourgondië, graaf van Holland, Herman daarop als leenheer weten dat het kasteel van hem niet op Lutgarde kon overgaan en dat het weer aan de grafelijkheid was vervallen.

Jan van Renesse weigerde evenwel Wulven te ontruimen, waarop de graaf dreigde beslag te leggen op diens Zeeuwse leengoederen. De kwestie bleef slepen tot 1445, toen, na Lutgardes dood, haar zoon Jan met Wulven werd beleend. Na het overlijden van zijn zoon in 1467 werd de oude Jan van Renesse zelf uiteindelijk alsnog met Wulven beleend.

In 1536 werd Wulven door de Utrechtse Staten als riddermatig erkend. Het goed bleef eigendom van de Van Renesses tot 1592. Om zijn schulden te kunnen voldoen verkocht Johan van Renesse het in dat jaar aan Wouter van Oudshoorn, heer van Crayestein, voor een bedrag van f. 36.000 gulden. Hij liet Wulven in begin van de 17de eeuw ingrijpend moderniseren.

De schoonzoon van Wouter van Oudshoorn, Andries Boccaert, verkocht Wulven in 1631 aan Philibert van Tuyll van Serooskerken, in wiens familie het bleef tot 1696. In dat jaar kwam het huis in handen van Pierre Paget de Bragard. Hij liet Wulven in 1719 na aan zijn neef, mr. Hendrikus van der Graeff de Vapour, die het op zijn beurt in 1724 naliet aan zijn zoon Hendrik.

Hendrik trouwde in 1743 met Adriana de la Barre, ter gelegenheid waarvan naar alle waarschijnlijkheid het alliantiewapen werd vervaardigd, dat thans nog de gevel siert van de voormalige kasteelboerderij aan de Koedijk.

In 1827 werd Wulven publiekelijk geveild en gekocht door Francois Jean baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn. Het kasteelterrein en de boerderij werden enkele in de jaren zeventig van de twintigste eeuw door de gemeente Houten van deze familie aangekocht.

Portretten van Lodewijk van Toulon (1745-1804) en zijn vrouw Johanna Helena van der Graeff van Vapour (1754-1791). Zij waren de laatste bewoners van Kasteel Wulven in de tweede helft van de achttiende eeuw. Schilderijen bevinden zich bij het Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU) te Wijk bij Duurstede.

Het gebouw is voorzien van ramen met kruiskozijnen. Dit hoofdgebouw met de traptoren dateert vermoedelijk uit het begin van de 16de eeuw. De noordoosthoek van de binnenplaats wordt ingenomen door een toren die rondom in het water staat en door een latere aanbouw over de gracht met het binnenterrein is verbonden.

Deze toren heeft lange tijd onderdak geboden aan het gerechtscollege van Wulven. In de loop van de 17de en 18de eeuw onderging het kasteel slechts enkele kleine wijzigingen, waarvan het toevoegen van een kleine vleugel aan het hoofdgebouw aan de kant van de binnenplaats de belangrijkste is. Ook werd in de 18de eeuw de houten brug vervangen door een gemetselde brug met twee bogen; de derde travee werd in hout uitgevoerd.

In een advertentie in de Utrechtsche Courant van 10 september 1827 wordt Wulven als volgt omschreven: ‘Het van ouds Riddermatig HUIS, WULVEN, […] voorzien van vier behangen Bene-denkamers met stookplaatsen waaronder een groote fraaije Zaal, boven mede van vier ruime, meest behangen Kamers, Kabinetje, Domestiekekamer ruime Zolder, Keuken, Kelders en verder Commoditeiten, behalve den Toren en Geregtskamer, Stlling voor tien Paarden, Tuinmans woning, Koetshuis en Schuur, Moestuinen, Engelsch Plantsoen, Goudvischkom, en Lanen van opgaande Iepen en Essen Boomen en Hakhout; tezamen groot ongeveer 5 bunders, 96 roeden’.

Francois de Wijkerslooth de Weerdesteyn moet het kasteel vrijwel direct na aankoop hebben laten slopen, want in de kadastrale leggers van 1832 wordt het kasteelterrein omschreven als 
tuin.

Wat tot op de dag van vandaag resteert zijn een eiland binnen een concentrische gracht, de kasteelboerderij en de pijlers van het 18de-eeuwse inrijhek. De wapensteen die eens de gerechtskamer sierde bevindt zich tegenwoordig in de voorgevel van de boerderij.

Download kaart van ambachtsheerlijkheid Wulven in hoge resolutie (PNG)

Uit dit huwelijk komen drie dochters voort A B C:

A.   Jkvr. Anna Maria Catharina Ram van Schalkwijk. Gedoopt 13 februari 1760 te Haarlem, Noord-Holland -. Erft van haar vader de ridderhofstad Weerdesteyn. Anna Maria overleed op 19 oktober 1828 te Haarlem, Noord-Holland. Zij werd 68 jaar. Zij huwt op 19 april 1785 met Hendrik Jacob van Wijkerslooth (1752-1808). Hendrik Jacob noemde zich vanaf 1785 De Wijkerslooth de Weerdesteyn.

Uit dit huwelijk komen twee zonen voort AA AB:

AA.   Cornelius Ludovicus baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn (1786-1851)

AB.   Franciscus Joannes baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn (1792-1864)

B.   Jkvr. Margaretha Thimothea Johanna Ram van Schalkwijk. Gedoopt 10 februari 1761 te Haarlem Noord-Holland. Erft van haar vader het bezit Rhodesteyn in Nederlangbroek en de hofdstede De Melkweg in Wijk bij Duurstede. Margaretha overleed op 14 december 1802 te Amsterdam, Noord-Holland. Zij was toen 41 jaar. Zij huwt op 26 mei 1782 te Haarlem, Noord-Holland met Jhr. Willem Joseph van Brienen van de Groote Lindt (1760-1839). In 1812 wordt Willem Joseph verheven tot baron.

Uit dit huwelijk komt een zoon voort:

BA.   Arnoud Willem baron van Brienen van de Groote Lindt (1783-1854)

C.   Jkvr. Timothea Maria Ram van Schalkwijk, Vrouwe van Schalkwijk. Zij werd gedoopt op 11 januari 1764. Zij overleed te Haarlem, Noord-Holland op 17 juni 1825. Ze werd 61 jaar.

Bron: Genealogieonline.nl en Het Kromme Rijngebied 2010 nr. 2 en 3.

In een akte van 4 april 1761 waarbij Andreas de Normandie, heer van Schalkwijk, verklaart dat zijn moeder Maria Marte Le Cointe (weduwe van Cornelis de Normandie), wonend te Rotterdam, voor hem en voor 32.000 gulden de heerlijkheid Schalkwijk heeft gekocht. En dit deels zal betalen uit het van zijn overleden grootmoeder Elisabeth de Jong, weduwe Pieter Le Cointe, ontvangen legaat.

In de achttiende eeuw werd de ambachtsheerlijkheid van Schalkwijk bezit door Andries Cornelis de Normandië. Na zijn overlijden kwam de heerlijkheid in bezit van schoonzoon Jan Messchert (1760-1807). Na het overlijden van zijn echtgenote in 1819 mevrouw Maria Martha de Normandië (1763-1819).

Verkocht Andre Corneille de Normandië Messchert de ambachtsheerlijkheid van Schalkwijk ten overstaan van de Utrechtse notaris Pieter Adriaan van Schermbeek.
André Corneille had zijn achternaamgewijzig als eerste beginnende met due van zijn moeder 'de Normandië' om daarna te volgende met de achternaam van vader 'Messchert' wat de 'Normandie Messchert' werd.

Familie Messchert bezat in de achttiende eeuw bierbrouwerij de Oranjeboom in Rotterdam.

In een akte van 8 juli 1820 waarbij Anna Catharina Ram van Schalkwijk, weduwe De Wijkerslooth de Weerdesteyn, ingevolge akte de datum van 18 december 1819 voor notaris P.A. Schermbeek te Utrecht, verklaart de heerlijkheid Schalkwijk voor f. 8.000,- gulden te hebben verkocht aan haar zus Timothea Maria Ram van Schalkwijk.

De ambachtsheerlijkheid van Schalkwijk werd beheerd na 1820 door Timothea Maria Ram van Schalkwijk (1764-1825). Na haar overlijden kwam de heerlijkheid terug in bezit bij haar zus Anna Catharina Ram van Schalkwijk.

Bij haar overlijden in 1828 kwam de heerlijkheid Schalkwijk definitief toe aan haar oudste zoon Cornelius Ludovicus baron van Wijkerslooth van Weerdesteyn (1786-1851). Na zijn overlijden in 1851 kwam de heerlijkheid in beheer bij zijn broer Franciscus Johannes baron van Wijkerslooth de Weerdesteyn (1792-1864).

Frans zijn achterkleinzoon Henri Charles Robert Marie baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn, mr. (1950) (2005-) is de tegenwoordige Heer van Schalkwijk.

Henri baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn huwde in Antwerpen in 1979 met Anne Marie Pauline Adrienne Hoppenbrouwers (1955).

Bronnen:
Aangepast en overgenomen: Archiefinventaris 386 Familie De Wijkerslooth de Weerdesteyn Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU): inventarisnummer: 1238 - Stukken over het bezit van de heerlijkheid Schalkwijk, 1761, 1812, 1820.

Inventarisnummer: 382 - Brieven van B. van der Pouw, schout van Schalkwijk, aan freule Thimothea Maria Ram van Schalkwijk) en één aan (Cornelius Ludovicus) baron van Wijkerslooth van Weerdesteyn van Schalkwijk over de uitoefening van de aan de heerlijkheid Schalkwijk verbonden rechten, 1820-ca. 1828. Naar een inventaris van A.A.B. van Bemmel.

Peter de Jong, Schipluiden (ambachtsheerlijkheidsonderzoeker van de provincies Utrecht en Zuid-Holland).

De nieuwe grafkapel is berekend op 48 vierkante meter. Het perceel grond dat verkocht werd,had uiteindelijk een grootte van 56 vierkante meter ₄₂. Deze kapel liet de baron in 1864 bouwen ter nagedachtenis aan zijn broer Cornelius Ludovicus baron Van Wijkerslooth de Weerdesteyn, bisschop van Curium. In de onderhandelingen tijdens de vergadering van 4 mei 1862 werd door het kerkbestuur als voorwaarde gesteld dat de symmetrie van de begraafplaats behouden moest blijven.

Daardoor kwam de nieuwe kapel (evenals dat met de eerdere graftombe het geval was) opnieuw in de middellijn van de begraafplaats te liggen. Ook had dit zijn weerslag op de vorm van de kapel, die gebouwd werd als een kruis met vier gelijke armen, dus in de vorm van een Grieks kruis.  Bovendien wenste de familie De Wijkerslooth maar al te graag dat de nieuwe grafkelders met de kapel, net als de eerdere graftombe, zo ver mogelijk tegen de achterzijde (dus aan de noordoostzijde) van de begraafplaats zou komen.

Om dat de ingang van de grafkelder aan de achterzijde lag, moest daarvoor ongeveer drie meter vrijgehouden worden van de achterliggende muur. Deze grafkapel werd zodoende gebouwd op het gedeelte van de begraafplaats, dat in 1849 in gebruik genomen was.
Eén van de voorwaarden in de overeenkomst van de nieuwe kapel was, dat het kerkbestuur ter plaatse van de nieuwe kelder en rondom de oude graftombe de grond van de daarin liggende kisten en lijken zal ontdoen. Tevens werd bedongen dat de oude grafkapel, waarvoor jaarlijks acht gulden retributiegeld betaald werd, afgebroken moest worden. Ook moest de retributie ten eeuwigen dage worden kwijtgescholden.

Door de rastertekening van 1864 en de aantekeningen in het Doodboek ₄₃ te combineren met de plaats waar de nieuwe grafkapel zou komen, blijkt dat het kerkbestuur minimaal 60 graven heeft moeten laten ruimen om de ruimte voor de nieuwe kapel vrij te maken. (afb. 18) Ook is af te leiden waar de eerste graftombe ongeveer moet hebben gestaan: dit was, net als de nieuwe grafkapel, in de centrale as van het toen 20 meter brede kerkhof.

Vergelijking met de kadastrale kaart van 1832 geeft bovendien aan dat de tombe op 2 tot 3 meter afstand heeft gestaan van de achterzijde van het kerkhof (mits de kadastrale opmetingen in Schalkwijk goed zijn afgehandeld). Baron Franciscus Joannes Van Wijkerslooth de Weerdesteyn is op 14 november 1864 overleden en werd drie dagen na diens overlijden bijgezet in de kelder van de grafkapel, (afb.19) Hij is als eerste bijgezet in deze grafkapel. Dat betekent dat de kapel niet lang daarvoor moet zijn opgeleverd.

Direct de dag daarna zijn namelijk ook Cornelius Ludovicus baron De Wijkerslooth (1786-1851), meer bekend als de bisschop van Curium, en zijn moeder Anna Catharina Maria barones Ram van Schalkwijk (1760-1828), douairière (weduwe) van Henricus Jacobus baron Van Wijkerslooth de Weerdesteyn overgebracht van de oude graftombe naar de nieuwe graf kelder. Daarna kon met de afbraak van de oude graftombe worden begonnen. Nadat de koopovereenkomst op 5 augustus 1863 gesloten was, werd de betreffende grond echter niet notarieel aan F.J. baron De Wijkerslooth de Weerdesteyn overgedragen.

Dit bleek pas in 1982. Noch uit het archief van de parochie, noch uit het archief van de familie is toen duidelijk geworden waarom in het verleden de grond niet was overgedragen. Waarschijnlijk werd de grond niet overgedragen omdat baron De Wijkerslooth reeds overleden was.
Om toch alsnog het nodige te regelen, werd ten overstaan van notaris F.M.J. Hermans, kantoorhoudend te Utrecht, met de intussen opgerichte Stichting Grafkapel Familie De Wijkerslooth de Weerdesteyn een zakelijk recht gevestigd in de vorm van een recht van opstal, waardoor de betreffende grond alsnog werd overgedragen.

H.J. van den Brink (1816-1883) uit Rotterdam kis de architect van deze neogotische kapel. In
1864 is de bouw van de kapel uitgevoerd door aannemer F. de Graaf uit Alkmaar.

De kapel bestaat uit één bouwlaag en heeft als plattegrond een Grieks kruis. (afb. 20) Dit bouwwerk is opgetrokken in grauwe baksteen en heeft hard- en zandstenen lijsten met decoraties. Achter de uitkragende topgevels zijn de zadeldaken haaks op elkaar gekomen. Die daken werden met schubvormige leien gedekt.

De voorste topgevel wordt bekroond met een hardstenen kruis. De andere drie topgevels, met spitsboogvensters in glas-in-lood, worden bekroond door een kruisbloem. De schuin tegen de hoeken van de gevels geplaatste en gelede (inspringende) steunberen geven de kapel een forse indruk. Het maaswerk in de drie spitsboogvensters bestaat uit drie- en vierpas- motieven.

Het boogveld boven de dubbele toegangsdeuren heeft in reliëf twee klimmende leeuwen. Deze dragen de familiewapens van de opdrachtgever en van zijn eega. Links is het wapen van Franciscus Joannes baron Van Wijkerslooth de Weerdesteyn (1792-1864) en rechts dat van zijn echtgenote Charlotte Antoinette Amélie Zép-hirine princesse de la Tremouille et de Thouars (1825-1879). Boven deze familiewapens is een natuurstenen gedenkplaat aangebracht in de Vorm van een driepas, met als inscriptie:

Grafstede

der

familie

Wijkerslooth

van Weerdesteyn & Schalkwijk

Het gepleisterde interieur van deze grafkapel
wordt overkluisd door kruisribgewelven, waarvan de ribben ontspringen aan de kapitelen van de gestucte halfzuilen tegen de gevels. Veel kleurige tegels met in hoofdzaak Franse lelies bedekken de vloer. Onder het venster in de noordoostelijke kruisarm staat een zandstenen
altaar met in goud geschilderd de Alpha en de Omega. De in 1883 door Jean-Baptiste Capronnier (1814-1891) uit Brussel gemaakte gebrandschilderde glas-in-lood ramen hebben als onderwerp (midden) de verrijzenis van Christus, (links) de opwekking van de dochter
van Iaïrus en (rechts) de opwekking van Lazarus. In de zuidoostelijke kruisarm staan twee witmarmeren beelden, vervaardigd in 1857 en 1861 door Jos Tuerlincx. Zij stellen de H. Anna en de H. Cornelius voor. In de buitengevel aan de achterzijde van de
kapel zit in het metselwerk boven het raam een hardstenen kruis.

Onder dit raam ligt de toegang naar de grafkelder, die onder de kapel ligt.
Deze is alleen te bereiken via een trap. In 2004 werden de leien en het loodwerk van de kapel vernieuwd. De verdere restauratie is in 2009-2010 in fasen uitgevoerd door de Firma's Luigjes te Amersfoort en Van der Burgt te Soest. Fase één omvatte in de eerste helft van 2009 de
gebrandschilderde ramen in de gevels aan de zuidoost- en zuidwestzijde.

Fase twee betrof in de tweede helft van 2009 het gebrandschilderde raam in de noordoostgevel. De derde fase gold de restauratie van het exterieur en van het interieur, waarbij de muren geïmpregneerd werden met een vochtafstotend middel. Niet onvermeld mag blijven dat deze grafkapel een Rijksmonument ₄₄ is en tot de top van de Nederlandse grafcultuur behoort.

In de kelder van de grafkapel werden de volgende personen bijgezet:

Cornelius Ludovicus Baro de wykerslooth
Dominus in Schalkwyk
Episcopus Curiocensis l.P.L, etc.
Natus Hablemi 25 Maji 1786
Presbyter Factus Paderbornae 25 Junii 1811
Episcopus consecratus monasterii 15 sept 1833
Detinctus in Villa Duinzigt in Oegstgeest 10 nov 1851
Hic attositus in Schaikwyk 15 nov 1851
R.I.P

Anna Catharina Maria
Ram van Schalkwyk
1760-1828

François Jean Baron
de WYKERSLOOTH de WEERDESTEYN
Né à Haarlem le 21 Juillet 1792
Décédé à Bruxelles le 13 Novembre 1864

Corneille - Charles - Auguste
Baron de Wykerslooth
De Weerdesteyn
né à Bruxelles le 18 Decembre 1846
y décédé le 10 Juillet 1909
R.I.P.

Charlotte Antoinette Amelie Zephyrine
de la Iremouille
Baronne de Wykerslooth
décédée à Paris le 21 Decembre 1879
à l'âge de 54 ans

Leon de Wykerslooth Leon Eugene
uestorven
18 november 1868

Dr. Jean Baptiste Louis Corneille
Charles Baron de Wijkerslooth
de Weerdesteyn
Geb. Olignies 13 Sept. 1873
Overl. s-Gravenhage 16 Mei 1936
R.I.P.

Judith Maria Assuera Theresia lgnatia
Barones van Wijnbergen
Douairière van
Doctor Jean Baptiste Louis Corneille
Baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn
Geb. te Loenen 10-4-1872
Overl. te 'S-Gravenhage 27-2-1940

Marie Pauline
de Wijkerslooth
Geb. 4 Aug. 1956 - Overl. 11 Aug. 1956

Jonkvrouwe Louise Francisca Wijkersloothde Weerdesteyn 1908 - 1987

Jonkheer Paul Johan Cornelis de Wijkerslooth de Weerdesteyn 1904 - 1972

Jonkvrouwe Maria Antonia de Wijkerslooth de Weerdesteyn 1906 - 1991

E.R.M. Barones van Hövell van Wezeveld en Westerflier 9 juli 1911 - 6 september 2009

Jonkheer Cornelis Antonius de Wijkerslooth de Weerdesteyn 1934 - 2004

Baron Dr. Karel L.C.M.I.de Wijkerslooth de Weerdesteyn 1901 - 1975

Jonkheer Ferdinand Cornelis Karel de Wijkerslooth de Weerdesteyn 1902 - 1974

Renée Marie Juliette Madeleine Regout 1906 - 2000

De teksten zijn opgetekend zoals die op de naamplaatjes staan (10 bronzen en 8 hardstenen plaatjes).

Noten:

35. RMCC, Objectnr. ABMs337, portret door Charles van Beveren (1836)

36. Erfgoed Leiden en Omstreken, Leydse Courant 14 november 1851, pag.'1

37. Inigo van Woerden, Afscheidzusters van Duinzicht

38. RHCZOU, Toegang 341, inv.nr. 59, pag. 27

39. RHCZOU, Toegang 341, inv.nr. 59, pag. 29

40. RHCZOU, Toegang 341, inv.nr. 59, pag. 32

41. RHCZOU, Toegang 386, inv.nr. 193

42. RHCZOU, Toegang 341, inv.nr. 91

43. RHCZOU, Toegang 341, inv.nr. 37

44. REC, Nummer Rijksmonument: 511663

Familiestichting Grafkapel Familie de Wijkerslooth de Weerdesteyn

Staande naast de

R.K. Kerk Heilige Michaël
Jonkheer Ramweg 18
3998 JP Schalkwijk

Cornelius Ludovicus baron de Wijkerslooth, heer van Schalkwijk en Weerdesteyn (ook: Van Wijkerslooth) (Haarlem, 25 mei 1786 - Oegstgeest, huis Duinzigt, 10 november 1851) was een Nederlands geestelijke, priester gewijd in 1811 te Paderborn en in 1833 te Antwerpen tot titulair bisschop van Curium (in Cyprus) of zoals destijds geheten, bisschop in partibus infidelium (in het gebied der heidenen).

Cornelius was lid van de familie De Wijkerslooth en werd in 1833 professor filosofie op het grootseminarie van Warmond. Hij werd de eerste bisschop voor de Hollandse Zending, Nederland boven de grote rivieren, sinds de Reformatie. Tegelijk was hij de enige bisschop buiten Limburg tot de dag van vandaag met een adellijke titel. Onder zijn bisschopswapen, met mijter en baronnenkroontje, zijn motto: Demissa capit, superna respicit, (hij heeft het mindere, heeft eerbied voor het hogere).

Al vanaf het begin van de 19de eeuw werden wegen gezocht naar normalisering van de katholieke verhoudingen in Nederland. Met de komst van De Wijkerslooth als bisschop kon er niet alleen in Noord-Nederland weer gepontificeerd worden (plechtigheden uitvoeren waarbij een bisschop is vereist, zoals het toedienen van het vormsel, het consacreren van kerken, het wijden van priesters en bisschoppen en de daarvoor benodigde oliën) maar er was ook iemand om het herstel van de hiërarchie voor te bereiden, een herstel dat De Wijkerslooth zelf net niet meer heeft beleefd. De Wijkerslooth was in het kat- en muisspel en de diplomatie rondom dit herstel verre de mindere van zowel de apostolisch vicaris Joannes Zwijsen van 's-Hertogenbosch als van bisschop Cornelis Richard Anton van Bommel van Luik; deze laatste was overigens net als Van Wijckerslooth een 'Hollander' en een 'man van stand'.

Dat het herstel van de katholieke hiërarchie moeizaam was, is niet geheel op het conto van de protestanten of de Aprilbeweging te schuiven. In Noord-Nederland had zich inmiddels een coterie van vicarissen en aartspriesters gevormd die de bestaande situatie prefereerden, zonder bisschoppelijke opzichters. Ook de strijd tussen regulieren (kloosterorden) en seculieren (wereldheren) speelde een vertragende rol, evenals die tussen het Noorden en het Zuiden Zo was er lang verzet in het rooms-katholieke Zuiden dat de zetel van St.-Willibrord als aartsbisdom weer in Utrecht zou komen en niet in 's-Hertogenbosch.

Ten slotte was er de rol van de apostolische zaakgelastigden of internuntii in Den Haag. Dezen mochten van de Nederlandse regering na de afsplitsing van België weliswaar de titel monseigneur voeren maar niet de bisschoppelijke waardigheid bezitten. Sommigen van hen - jong, onervaren - achtten zich toch min of meer de 'baas' of vice-superior van de Hollandse Zending, zoals Antonio Antonucci die geen woord Nederlands sprak. Zij hadden geen belang bij bisschoppen voor het Noorden die hoger in rang waren.

De Wijkerslooth was tevens heer van de Utrechtse heerlijkheid Schalkwijk, als opvolger van zijn moeder Anna Ram van Schalkwijk (1760-1828) die in 1819 de heerlijkheid Schalkwijk had aangekocht; zijn broer volgde hem in 1851 op als baron en heer van Schalkwijk. De Wijkerslooth is begraven in Schalkwijk.

Waardering

De historicus L.J. Rogier levert in zijn boek Katholieke herleving. Geschiedenis van Katholiek Nederland sinds 1853 (1956) kritiek zowel op de adellijke bisschop De Wijkerslooth als op degenen die hem aan deze positie hebben geholpen.

Het zou de baron-bisschop hebben ontbroken aan mensenkennis, inzicht, bestuurstalent en eloquentie. Daarnaast schortte het hem aan intellectuele inhoud en vaardigheden, schrijft Rogier. Wat De Wijkerslooth wel had was een fiks vermogen en de bereidheid om daar nobele dingen mee te doen voor zijn Kerk en voor de priester- en katholieke elite-opleidingen.

Zo stond hij niet alleen aan de wieg van het seminarie van Warmond maar geldt hij ook als de oprichter en mecenas van wat zou worden tot de katholieke jezuïetenschool in Katwijk aan den Rijn, later verplaatst naar De Breul in Zeist, nog weer later zonder jezuïeten en zonder elite. Ook wilde hij een missiehuis waar jongens die voor de missie wilden leren zich konden voorbereiden. Maar ofschoon hij een forse som geld, meubels en kunstschatten voor dit doel bestemde kwam het er niet van.

Eerbewijzen

Aan De Wijkerslooth werd bij KB van 16 juli 1822 homologatie van de titel van baron verleend, voor zijn persoon alleen (op te vatten als inlijving met de titel van baron).
In 1840 benoemde koning Willem II hem tot commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Bij KB van 28 april 1847 werd hem vergunning verleend tot het aannemen en dragen van de versierselen van commandeur in de Orde van Sint-Gregorius de Grote.
Rond De Wijkerslooths buitenverblijf 'Duinzigt' te Oegstgeest herinneren namen nog aan de hoogeerwaarde baron: een plein, het Van Wijckerslooth Verpleeghuis en de aan het Leids Universitair Medisch Centrum verbonden kliniek voor kinder- en jeugdpsychiatrie Curium.

In 1828 na het overlijden van Anna-Maria Catharina Ram van Schalkwijk werd haar zoon Franciscus Johannes baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn (1792-1864), Heer van Sandelingen-Ambacht tot aan zijn overlijden in 1864. Frans de Wijkerslooth werd geboren in Haarlem en overleed in Brussel (België), bijgezet in de familiegrafkapel in Schalkwijk.
Frans de Wijkerslooth liet voor zijn overlijden de familiegrafkapel in Schalkwijk bouwen, huwde in 1843 in Parijs Charlotte Antoinette Amelie Zephirine prinses de la Tremoille (1825-1879) en scheiden van haar in 1856.

Na het overlijden van Frans de Wijkerslooth bleef Sandelingen-Ambacht een aantal jaren in een onverdeelde boedel. Zijn erfgenamen waren Charlotte Antoinette Amelie Zephirine prinses de la Tremoille en jongere zoon, jhr. Leon Eugene Marie de Wijkerslooth de Weerdesteyn (1850-1868), geboren in St.-Joost ten Noode (België) en overleden in Bonn (Duitsland) en ongehuwd.

Zijn oudere zus jkvr. Jeanne Cornélie Valentine de Wijkerslooth de Weerdesteyn (1845-1885), ook geboren te St.-Joost ten Noode en overleden in Eaux-Bonnes, huwde in 1865 in Parijs met Charles Eugène de Cadier baron de Veauce (1820-1884). Na het jong overlijden van Leon Eugene Marie de Wijkerslooth in 1868 werd de heerlijkheid Sandelingen-Ambacht geveild in 1869. Zijn oudere broer Corneille Charles Auguste baron de Wijkerslooth de Weerdesteyn, die al 3/8 deel bezat, kocht de heerlijkheid aan en betaalde ⅝ deel voor ƒ. 16.200-, gulden om de heerlijkheid helemaal in bezit te krijgen.

Na het verkrijgen van de heerlijkheid door Corneille Charles Auguste baron van Wijkerslooth de Weerdesteyn (1846-1909), was hij heer van de heerlijkheid van 1869 tot 1880. Op een veiling in 1880 waarbij de baron de Wijkerslooth de heerlijkheid liet veilen en verkocht voor ƒ. 18.5000-, aan Jan Cornelis Maris (1837-1915).

De grondslag voor de buitenplaats werd al in de 17e eeuw gelegd door de Oegstgeester baljuw en schout Lambertus de Ruyt. Hij werd in 1670 aangesteld als schout, en in 1671 werd hij eigenaar van het huis waarin de baljuw woonde (in de 18e eeuw verbouwd tot huis dat we nu nog kennen als 'Klein Curium', Rhijngeesterstraatweg 38). Hij breidde in 1682 zijn grondbezit uit door aankoop van de aan de zuidzijde aangrenzende voormalige herberg 'Graeff Maurits'. Toen in 1690 de daar weer naast gelegen boerderij van Jan Willemsz. Trompert zaliger te koop werd aangeboeden, kocht hij ook die erbij. Eén van de panden werd gesloopt en de vrijkomende grond werd in een tuin herschapen.

Na het overlijden van Lambertus de Ruyt bleven de drie percelen bijeen. In 1709 kwamen ze in handen van de heer Petrus van der Upwich. Deze kocht van de erfgenamen van de bekende grootgrondbezitter Johan Knotter de percelen teelland die zich uitstrekten achter zijn grondgebied, tot aan de Zandsloot toe. Kort daarna kon hij het bezit ook aan de noordzijde nog wat uitbreiden door aankoop van de vroegere herberg 'Het Wapen van Oegstgeest', met het daarachter gelegen wei- of hooiland.

Na het overlijden van Van der Upwich in 1718 verkochten zijn erfgenamen dit alles aan Johannes Wesselius, hoogleraar aan de theologische faculteit in Leiden. Zijn dochter Adriana Johanna erfde het daarna. Zij was getrouwd met Adrianus van Roijen, hoogleraar in de plantkunde. Deze kocht de voormalige herberg 'De Son', gelegen aan de Lage- of Achterweg naast het Rechthuis, aan de achterzijde grenzend aan het erfgoed van zijn vrouw. Later voegde hij er nog een partij teelland aan toe. Uiteindelijk was de hele buitenplaats bijna 7 ha groot. Meer dan een eeuw bleef de hofstede Duinzigt in de familie.

Ondertussen werd het oorspronkelijke samenstel van woningen en boerderijen, tuinen, wei- en teellanden herschapen in een echte buitenplaats, met "koepeltjes, schuitenhuis, broeikassen, goudvischkom, vijvers, slingerbosschen, met Engelsch Plantsoen, naar den nieuwsten smaak aangelegd, moezerij en een groot aantal veeldragende vruchtbomen. De uitvaart via de Zandsloot naar de Rijnsburgse Vliet bleef behouden, maar elders op het terrein werd de sloot gedempt, om plaats te maken voor de nieuwe aanleg met zijn vijvers en slingerbosschen, die wij nu nog terug vinden in het Bos van Wijkerslooth.

Na het overlijden van Adraina Johanna en Adrianus van Royen kwam het in bezit van hun zoon, mr. Jan van Royen. Hij overleed op 1 mei 1803 en in november 1806 werden zijn onroerende goederen geërfd door Cypriana Anna Margaretha van Royen (1767 - 1828), die gehuwd was met de Leidenaar Pieter van Lelyveld. Zij was het, die tuinarchitect J.D. Zocher sr. (1763 - 1817) verzocht het geheel op landschappelijke wijze in een wandelbos te veranderen.

In 1834 werd de buitenplaats gekocht door mgr. Cornelius Lodovicus baron van Wijckerslooth (1787 - 1851), bisschop van Curium (naar de vroegchristelijke gemeenschap in Curium op Cyprus) en heer van Schalkwijk en Weerdesteyn. Hij liet even ten zuiden van het oude huis een royaal buitenverblijf in neo-classicistischestijl bouwen, waar hij in 1836 tot zijn overlijden op 10 november 1851 woonde. Na zijn overlijden werd “het paleis van de bisschop”, zoals het door de Oegstgeesters werd genoemd, niet meer bewoond. Het werd in 1915 wegens bouwvalligheid gesloopt.

In 'Klein Duinzigt', de oude baljuwswoning, stichtte hij een klooster met aanvankelijk twee zusters, belast met de zorg voor weesjes en oude lieden. In 1850 begonnen zij hier een bewaarschool en een naaischool. Weldra werd begonnen met de bouw van een 'gesticht' waarin in 1853 een wees- en oudeliedentehuis kon worden ondergebracht, het begin van het tegenwoordige huis Duinzicht.
De hofstede liet hij na aan een op te richten seminarie ten behoeve van de missie in de Nederlandse koloniën, dat overigens door omstandigheden nooit tot stand is gekomen. Het later in verval geraakte huis werd in de Eerste Wereldoorlog afgebroken.
Van de uit de 18e eeuw bestaande hofstede Duinzigt is het huis aan de straatzijde, thans Klein-Curium geheten, en het oude toegangshek bewaard gebleven.

Hij is gedoopt op 22 juli 1792 in Haarlem, Gemeente Haarlem, Noord-Holland, Statie van Sint Bernard "den Hoeck". Beroep: kamerheer i.b.d., van Koning Willem I.
Titels: Heer van Schalkwijk en Woelingen.

Hij is overleden op 13 november 1864 in Brussel, Brussels Capital Region, Belgique.