Stichting Houtense Hodoniemen

Onderzoekt straatnamen, boerderijen, onroerend goed en adellijke families in Houten en omgeving

Familie Van der Capellen /

Van Hangest d'Yvoy van Houten en 't Goy - Mijdrecht

Familiewapen Van der Capellen. Bron: Wikipedia.

Familiewapen Van Hangest d'Yvoy van Houten en 't Goy. Bron: Wikipedia.

Manuscriptkaart van de toenmalige gemeente Houten (1818-1857) in ca. 1855. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Kasteelterrein Ten Goye of Opgooi in de binnenbocht van de Wickenburghseweg in 1995 vanuit het noordwesten gezien. In de middeleeuwen van het dorp Houten ondergeschikt ten opzichte van het dorp 't Goy. En werd er gesproken over de ambachtsheerlijkheid 't en Houten. In latere tijden werd het omgedraaid en sprak men over de ambachtsheerlijkheid Houten en 't Goy. Foto: H. Bol, Provincie Utrecht.

Gezicht vanuit de verte op het dorp Houten, met kerkspits en molen, en op de voorgrond rechts enkele personen bij een met riet gedekt huisje in 1780 naar een tekening van Nico Wicart. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54190, 125.

Hoogtelijnenkaart uit het midden van de twintigste eeuw van de gemeente Houten. Met linksonder het Amsterdam-Rijnkanaal, middenboven het Oude Dorp Houten. Middenrechtsboven naar midden beneden de Staatslijn H (Utrecht-'s-Hertogenbosch-Boxtel). De Polder Groot Vuylcoop en Hoonpolder midden en linksonder gelegen in de vroeger gemeente Schonauwen (1818-1857) kleuren (donker)blauw wat tekend dat het oude komgronden zijn van de oude Rijn die hier meer dan een paar duizend jaar geleden lag. Middenboven (Houten) en rechtsboven (Loerik) zijn de gronden geel en oranje gekleurd wat betekend dat dit stroomruggronden zijn die eerder door de Rijn afzetting zijn opgehoopt. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Manuscriptkaart op linnen in kleur van polders in voormalige gemeente Mijdrecht met namen van wegen uit 1885. Bron: Historisch archief van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, 80, diginummer: 010236.

Gezicht op het dorp Houten met kerktoren en op de voorgrond links twee personen bij een boom en een bootje in het water in 1780. Naar een tekening van N. Wicart. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54191, 125.

Kaart (fragment) van een grotere schoolkaart van de gemeente Houten van een school uit 't Goyse dorp. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Kaart van de gemeente Mijdrecht (1866) uit de Kuypers atlas.

Gezicht vanuit de verte op het dorp Houten met kerktoren en op de voorgrond links vier personen en rechts twee personen in een bootje in het water bij een met riet gedekt huisje in 1780 naar een tekening van Nico Wicart. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54192, 125.

Naambetekenis

Van der Capellen

Komt van het Latijnse woord Capella vandaan wat kapel of kleine kerk betekend.

d' (van) Hangest

Vermoedelijk uit de oud laag Frankische taal wat Standaard betekend.

d' (van) Yvoy

Vermoedelijk uit het oud Keltisch wat hard hoofd betekend.

De letterlijk betekenis van de vaan Van Hangest d'Yvoy is dan Van Standaard van Hard Hoofd

Van Hangest d'Yvoy is een vermoedelijk uit Carignan afkomstig geslacht waarvan een lid vanaf 1600

officier in een Waals regiment was en waarvan nazaten sinds 1814 tot de Nederlandse adel behoren.

De stamreeks begint met Nicolaas Gillesz. (van) Ivoi, lid van een Waals regiment op Fort Sint-Andries in 1600, sergeant in Willemstad en daar overleden in 1636. Bij Souverein Besluit van 28 augustus 1814 werd een nazaat benoemd in de ridderschap van Utrecht. In 1816 werden drie broers d'Yvoy ingelijfd in de Nederlandse adel en werd datzelfde jaar voor de tot de adel behorende leden de titel van baron verleend.

Grafzerk van het familiegraf Van Hangest d'Yvoy en Hoffman op begraafplaats Soestbergen te Utrecht aan de Gansstraat. Na intensief archiefonderzoek is gebleken dat het familiegraf niet meer aanwezig is. En de zerk als monument (waarschijnlijk) op de begraafplaats is opgenomen. Foto uit mei 2019, Sander van Scherpenzeel.

Het was Maximiliaan Louis van Hangest baron d'Yvoy die als eerste ging behoren tot de Nederlandse adel want hij werd op 28 augustus 1814 benoemd in de ridderschap van Utrecht. (Andere verwanten werden later ingelijfd.) Hij kreeg bij KB van 8 juli 1816, net als zijn verwanten, de titel van baron. De genealoog Bijleveld was uiterst kritisch over de adeldom van het geslacht, publiceerde erover en meende in 1949: "Ingelijfd als baron op alle 1816, zonder eenig recht daarop en met vervalschte stukken verkregen". Bron: Wikipedia Van Hangest d'Yvoy

Van der Capellen is een oud adellijk, Gelders geslacht.

Oudst bekende voorouder van het geslacht is Johan de Capella die in de 1310 vermeld wordt in verband met het sticht Xanten (Duitsland). In 1814 werden verschillende leden van het geslacht benoemd in de ridderschap van Gelderland en verkregen zo het predicaat jonkheer.

Portret van Maximiliaan Louis Baron van Hangest d'Yvoy (1774-1840). Hij is de broer van Jan Jacob van Hangest d'Yvoy, Heer van Houten 't Goy. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Tussen 1822 en 1824 werd voor verschillende familieleden erkend de titel van baron.
Robert Lieve Jasper baron van der Capellen (1784-1860), luitenant-kolonel, adopteerde een zoon wiens vijf kinderen bij beschikking van de Raad van Justitie te Batavia van 31 maart 1888 de naam Van der Capellen kregen; via hen leeft er nog nageslacht met die naam, ook in Nederland.

Gerlach Theodorus van de Capellen, Heer van Schonauwen, Houten en 't Goy en Mijdrecht die op 12 oktober 1805 kinderloos overleed was zelf in de achttiende eeuw niet van adel. Maar behoorde wel tot het ridderschap en notabelen van de Staten van Utrecht. Zijtakken van zijn familie in de negentiende eeuw zijn wel verheven in de adelstand. Familie van Gerlach's echtgenote Van Hangest d'Yvoy werd in de negentiende eeuw wel in de adelstand verheven met het predicaat baron en barones.

En mochten ook de titel Heer of Vrouwe van Houten dragen van generatie op generatie. Tot aan het jaar 1961 toen Anna van Hangest barones d'Yvoy overleed zij was de laatste in lijn die de titel droeg. Anna had geen nakomeling waardoor de Van Hangest d'Yvoy van Houten tak definitief uitstierf.

Portret van Paul Engelbrecht Baron van Hangest d'Yvoy (1776-1843). Broer van Maximiliaan Louis Baron van Hangest d'Yvoy en Jan Jacob Baron van Hangest d'Yvoy, Heer van Houten en 't Goy. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Kaart in kleur door D. van Groenouw van enige percelen land gelegen tussen de Vliegersloot, het Houtense pad (Beusichemseweg) en de grens van Werkhoven, te Houten bij 't Goy. Rechts de Hoogdijk uit 1662. Bron: Het Utrechts Archief, 223, 1364, kapittel van Oudmunster.

Takken van de Van Hangest d'Yvoy van Mijdrecht zijn nog steeds levend maar wel op kleine schaal. Nakomeling leven nog in Nederland, Engeland en het continent Afrika.

Gezicht op de toren van de Nederlands Hervormde kerk te Houten in 1729 naar een tekening van J. Nutges. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 202576.

Het oorspronkelijke grond gebied van de ambachtsheerlijkheid Houten en 't Goy tussen 1 januari 1816 en 31 december 1857. Kaart getekend voor de wegenlegger uit ca. 1850. Bron: Het Utrechts Archief, Provinciaal Archief Utrecht.

Gezicht op het landschap in de omgeving van Houten, waarvan de kerktoren aan de horizon is te zien in de periode 1790-1810. Naar een tekening van N. Wicart. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 809945.

Eigenhandige copie van een kaart (fragment) (Het Utrechts Archief, St. Marie, 772) van tienden onder 't Goy en Houten door J. van Diepenem van 1640. Met het oude dorp 't Goy ingetekend. Naar een kopie door Leen de Keijzer op zaterdag 23 mei 1964. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54426, 130.

Wegen- en watergangenkaart gemeente Houten (1858-1961) in 1878. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Van der Capellen

In het jaar 1758 koopt Gerlach Theodorus van der Capellen (Geboren 6 april 1734 - Overleden 12 oktober 1805) kasteel Schonauwen. Hij huwde met Frederika Johanna Hangest d'Yvoy op op 23 janauri 1764. (Geboren 16 september 1747 - Overleden op 15 augustus 1812 te Schonauwen).

Portret van mr. J.J.L. baron van Hangest d' Yvoy, Heer van Houten en 't Goy in 1883-1884. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 22154.

Gezicht op het kasteel Schonauwen bij Houten met links het stalgebouw op de voorburcht. Het kasteel ten tijden dat Gerlach Theodorus van de Capellen er woonde. Tekening van E.M.F. van Hangest d'Yvoy uit 1771. Deze tekening behoort tot de Atlas Coenen van 's Gravesloot. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer 206352 .

Detail van de grafsteen van het familiegraf van Hangest d'Yvoy van Houten op de Algemene Begraafplaats aan de Prinses Ireneweg in 1986. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 48426, 78.

Kasteel Schonauwen, gelegen aan het Granietsteen 50. Foto: Peter Koch.

Kasteel Schonauwen aan het Graniesteen 50 (Schalkwijkseweg 15) vanuit het zuiden gezien. Gewassen pentekening door Jan de Beyer uit ca. 1750. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort. Foto- en tekeningenarchief, reg. nr. 38627.

Het echtpaar heeft nooit kinderen gehad. Gerlach was naast dat hij heer was van Schonauwen was, ook heer van Houten en 't Goy en Mijdrecht.

(Pre)kadastralekaart van de gemeente Schonauwen, met gelijknamige kasteel uit ca. 1820. Rechts het provinciale zandpad (De Trip). Bron: Het Utrechts Archief, Topografische Atlas.

De vader van Gerlach Theodorus was, Gerlach Frederik van der Capellen, heer van Mijdrecht en Papekop (Geboren 26 februari 1697 - Overleden 17 mei 1754), hij huwde met Eleonora Constancia van Vlooswijk tot Papekop.

Foto van de situatie van kasteeltoren Schonauwen in 1988/1989 (Schalkwijkseweg 15), heden Granietsteen 50. Foto: O.J. Wttewaall.

Herberg De Roskam te Houten

Restaurant De Roskam Plein 25 in 2005 te Houten. Foto: Sander van Scherpenzeel.

Op zaterdag 13 november 1734 kocht Alexander Hendrik van der Capellen (Geboren 21 april 1699 - Overleden 5 juli 1740 begraven te Schalkwijk). Ten overstaan van de Utrechtse notaris H. van Ham Herberg De Roskam aan het Plein 25 te Houten.

Verkoopster was Cornelia Willems de Woerde, zij was de weduwe van Barend de Kruyff (kastelein)

Bron: Het Utrechts Archief, 34-4, U184a003, 184, 13-11-1734.

Van 1707 tot aan zijn overlijden in 1740 was Alexander Hendrik ook heer van Schalkwijk. Na zijn overlijden erven zijn 2 broers Gerlach Frederik en Everard Cornelis van der Capellen (Geboren 7 maart 1703 - Overleden 24 oktober 1759). De Roskam. Sinds de aankoop van De Roskam door Alexander Hendrik van der Capellen werden de vergaderingen van de Schout en Schepenen (Burgemeester en Wethouders) gehouden in de opkamer van de herberg.

Het zou tot 1877 duren voordat de latere burgemeester van Houten Jacob Waller een gemeentehuis op het Plein van Houten liet bouw. Deze heeft tot 1956 op het Plein van Houten gestaan. Ruim anderhalve eeuw hebben de bestuurlijke vergaderingen plaatsgevonden in deze opkamer. Als je voor De Roskam staat is de opkamer aan de linkerkant van het gebouw te vinden.

Detail van een kaart uit het kaartenboek van de Sint Stevensabdij van Benedictinessen te Oudwijk bij Utrecht uit 1662 van boerderij Schoneveld te Houten en zijn landerijen die in het midden van de zeventiende-eeuw behoorde bij het convent. Links de Houtensewetering (weg) en bovenaan de Leedijkerhout (Leedijk). Links van de boerderij een stippelijntje van noord naar zuid dat was het zandpad van Utrecht, Houten naar het Culemborgs Veer, onderhouden door de Staten van Utrecht. Bron: Het Utrechts Archief, 1005-1, 78 f.27.

De Roskam kwam na het overlijden van Gerlach Frederik in 1754 in handen van zijn zoon Gerlach Theodorus van der Capellen. Op 4 december van het jaar 1801 ten overstaan van notaris C. de Wijs te Utrecht wordt Gerlach ontslagen (verlies) van zijn eigendommen betreffende De Roskam en diverse stukken land in Schonauwen. Hij heeft een forse schuld openstaan van Mr. Laurens Jan Nepveu. (zie verder dit artikel). Na dit ontslag werd Cornelis Kelfens de nieuwe eigenaar van de herberg.

't Heerenhuis in 1840 gebouwd in opdracht H.B Nieuwenhuys, toenmalige eigenaar van kasteel Schonauwen. Foto uit 1988/1989 (Schalkwijkseweg 11, heden Granietseen 44 en 46. Foto: O.J. Wttewaall.

Bron: Portret van Gerlach Theodorus van der Capellen (1734-1805), Portret van Frederika Johanna Hangest d'Yvoy (1747-1812) – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Gezicht op het landschap in de omgeving van Houten, herkenbaar aan de kerktoren in de zomer van 1758. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200567.

Boerderij Schoneveld (Leedijkerhout 15-17, vroeger Leedijk 1)

Boerderij Schoneveld tot 2003 gelegen aan de Leedijk tegenwoordig Leedijkerhout 15-17. Foto: Peter Koch.

Gerlach Theodorus van der Capellen koopt in 1764 boerderij Schoneveld van de nazaten van de vroegere eigenaar Jacob Martens. Na het overlijden van zijn echtgenoot Frederika in 1812 komt de boerderij het bezit van familie Bosch van Drakestein die het in eigendom hadden tot 1931.

Gezicht op de gracht van het kasteel Schonauwen te Houten met links een gedeelte van de kasteeltoren en in het midden een roeiboot met daarin Daniel George Bingham en zijn echtgenote Jane Bingham - Brain in een zomers in de periode 1905-1910. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 5867.

Gerlach en Frederika hebben de laatste jaren van hun leven een behoorlijk schuld opgebouwd van 18.000 gulden. Die ze hadden openstaan bij Mr. Laurens Jan Nepveu.

Kaart uit het kaartenboek van de Sint Stevensabdij van Benedictinessen te Oudwijk bij Utrecht uit 1662 van boerderij Schoneveld te Houten en zijn landerijen die in het midden van de zeventiende-eeuw behoorde bij het convent. Links de Houtensewetering (weg) en bovenaan de Leedijkerhout (Leedijk). Links van de boerderij een stippelijntje van noord naar zuid dat was het zandpad van Utrecht, Houten naar het Culemborgs Veer, onderhouden door de Staten van Utrecht. Rechts op de kaart de Beusichemsetuin en Rendiermos (Beusichemseweg) en het Loerikse Zandpad of Foxpad. Bron: Het Utrechts Archief, 1005-1, 78 f.27.

Een hypotheek had het echtpaar genomen op de boerderij en de landerijen van Houten en 't Goy en Schonauwen. Bij een notariële schuldbekentenis die Frederika ruim een jaar voor haar overlijden op 11 juni 1811 aflegt voor notaris C. de Wijs te Utrecht staat dit te lezen. (Het Utrechts Archief 34-4.U256c046 C. DE WIJS) Mr. Laurens Jan Nepveu was lid van de vroedschap van Utrecht en lid van de provinciale staten van Utrecht. Hij was heer van het buiten Zandbergen. Ook bezat hij de buitenplaats Dijnselburg, gelegen aan de Amersfoortseweg 10 te Huis ter Heide.

Luchtfoto uit ca. 1995 richting het noorden gezien met op de voorgrond de toenmalige agrarische gronden van boerderij Schoneveld. Waar heden het woon- winkelgebied van Houten Zuid is gerealiseerd, geheten 'Houten Castellum'. Net onder het midden van de foto horizontaal de toenmalige Leedijk. Heden aan de oostkant van de spoorlijn (r) het Loeriksepad gelegen. Aan de westkant (l) van de spoorlijn het Loerikerhout sinds 2003 geheten. Linksboven op de foto bedrijventerrein De Schaft. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 44352.

Detail uit een kadasterkaart van de gemeente Houten Sectie A van boerderij Schoneveld en omgeving vanaf 1832. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 45950.

Gezicht over de gracht op de toren van het kasteel Schonauwen te Houten; met links enkele personen in een roeiboot in 1905-1910. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 5870.

Gezicht op de Houtense brink met rechts herberg De Roskam. Gewassen pentekening door T.C. Schutter uit 1743. Bron: Koninklijk Huisarchief, nr. A/T-284.

Na het overlijden van Frederika Johanna van Hangest d'Yvoy in 1812 zien hun nazaten zich genoodzaakt de schuld af te lossen door middel van veiling van al hun onroerende goederen. De veiling geschied op woensdag 21 oktober 1812 voor notaris Gerardus Hedrikus Stevens te Utrecht. Achter de St. Pieter, Wijk F, n. 363.

Herberg De Laatste Stuyver aan de Beusichemseweg. Gewassen pentekening uit 1765 door P.J. van Liender. Bron: Koninklijk Huisarchief nr. A/T-280.

De titel van heer van Schonauwen, Houten en 't Goy erft de neef van Frederika na haar overlijden. Jacob Jan van Hangest d'Yvoy (Geboren 14 maart 1779 te Utrecht - Overleden 26 oktober 1854 te Utrecht) was toen heer van Houten en 't Goy en Mijdrecht . Jacob Jan was gemeente ontvanger (belastingen) van de gemeente Utrecht.

Kaart van de gemeente Houten met alle bijbehorende wegen en watergangen. Met na 1 januari 1858 de toegevoegde voormalige gemeenten Oud-Wulven en Schonauwen. Het noordelijke stuk boven Houten is Maarschalkerweerd wat na 1 januari 1954 bij de gemeente Utrecht is gevoegd. Bron: onbekend, HUA?.

Bronnen: Rondom de Leedijk, Otto Wttewaall, 2003 en Houten; Historische Bebouwing, O.J. Wttewaaall en drs. J.A.M. Smits. Blad Tussen Rijn en Lek 1969 derde uitgave. Historische Kring Tussen Rijn en Lek.

De Goyse kerk vanuit het noorden gezien. Gewassen (krijt) tekening door Jan de Beijer uit 1749. Bron: Koninklijk Huisarchief , nr. A/T-179.

Alexander Hendrik van der Capellen was al sinds 1732 heer van Houten en 't Goy. (Sinds 17 september 1731 onofficieel heer van ... ). Na zijn overlijden in 1740 erft zijn broer Everard Cornelis de titel heer van Houten en 't Goy. Everard overlijd in 1759 en laat de titel heer van ... na aan zijn neef Gerlach Theodorus van der Capellen. Na het overlijden van zijn echtgenoot in 1812 erft de neef van Gerlach de titel heer van ... . Zoals je het hierboven leest. Bron: oa Oudhouten.nl.

Polderlandschap met op de achtergrond het dorp Houten in 1756. Naar een tekening van Hendrick Gerbrand Schutter. Bron: Scottish National Gallery, Edinburgh , inv./cat.nr RSA 49, Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Gezicht in het dorp Houten met de toren van de Nederlands Hervormde kerk in 1749. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200570.

Schetstekening van kasteel Schonauwnen uit de periode rond 1730. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Tekening van Jan de Beyer uit het jaar 1737 richtingen het noordwesten gezien. Rechts de N.H. Kerktoren van het Oude Dorp (Lobbendijk 1). Omgeving onbetrouwbaar of het naar waarheid ingetekend is. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, beeldbank, documentnummer: TH-014a.

Gezicht over de gracht op de toren van het kasteel Schonauwen te Houten; met op de voorgrond enkele personen in een roeiboot en rechts de kasteeltoren ergens in de zomer van 1905-1910. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 5869.

Gezicht in Houten met de toren van de Nederlands Hervormde kerk in 1729 naar een tekening van L.P. Serrurier. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200569.

Gezicht op de toren van het kasteel Schonauwen te Houten in de periode 1930-1940. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 128067.

Gezicht op de zuid- en de oostgevel van de toren en de zuidgevel van het schip van de Nederlands Hervormde kerk (Lobbendijk 1) te Houten uit het zuidoosten in 1749 naar een tekening van Jan de Beijer. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 107569.

Gezicht in het dorp 't Goy met de Nederlands Hervormde kerk, uit het noorden naar een tekening van Hendrik Spilman in 1740-1750. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200543.

Gezicht in het dorp 't Goy in 1660 naar een tekening van L.P. Serrurier. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200541.

Gezicht op de Nederlands Hervormde kerk van 't Goy in 1660. Naar een tekening van L.P. Serrurier. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200540.

Gezicht in het dorp 't Goy in 1749. Naar een tekening van J. Liender. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200544.

Gezicht in het dorp 't Goy met de Nederlands Hervormde kerk in 1732 naar een tekening van L.P. Serrurier. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200542.

Gezicht in het dorp 't Goy met de Nederlands Hervormde kerk in 1732 maar een tekening van J. Nutges. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 202574.

Gezicht op de zijgevel van de kerk te 't Goy en de voorgevel van een woonhuis links daarvan, vanaf het Groenedijkje in 1750-1770 door een onbekende getekend. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 38336.

Gezicht op het landschap in de omgeving van 't Goy bij Houten. Misschien de Beusichemseweg als zandweg te zien in 1790-1810. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 206162.

Gezicht op de R.K. kerk O.L.V. Hemelvaart (Beusichemseweg 104) te 't Goy in 1927. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 5946.

Gezicht op een landweggetje langs een bloeiende boomgaard bij 't Goy in mei 1967. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 841069.

Gezicht op een boerderij bij 't Goy in februari 1967. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 839831.

Gezicht op de Beusichemseweg te 't Goy in mei 1967. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 841070.

Luchtfoto van 't Goyse Dorp (gemeente Houten), uit het noordwesten, met de achtergrond de bebouwing van 't Goy aan de Beusichemseweg. Rechts op de achtergrond het Amsterdam-Rijnkanaal in juni 1983. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 50198.

Luchtfoto van de landerijen tussen Houten en 't Goy, uit het zuiden, met in het midden de Tiendweg, links de Poeldijk en op de achtergrond de Hoogdijk. Op de voorgrond het Amsterdam-Rijnkanaal op zaterdag 15 juni 1996. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 85646.

Luchtfoto van de landerijen tussen Houten en 't Goy, uit het zuiden, met links de Tiendweg, in het midden de Wickenburghseweg en op de achtergrond de Hoogdijk en en de Beusichemseweg. Op de voorgrond het Amsterdam-Rijnkanaal op zaterdag 15 juni 1996. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 85645.

Afbeelding van het gemeentewapen van Mijdrecht. 'Het Lams Gods', uit 1830. Bron: Het Utrechts Archief. catalogusnummer: 200747.

Gezicht op het dorp Wilnis met rechts op de achtergrond de kerk van Mijdrecht in 1747 naar een tekening van Hendrik Spilman. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200956.

Gezicht op een groot water met links het dorp Mijdrecht in 1780-1810 naar een tekening van N. Wicart. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 206221.

Gezicht op een rivierlandschap met Mijdrecht aan de horizon in 1790-1810 naar een tekening van N. Wicart. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 206213.

Gezicht op het landschap in de omgeving van Mijdrecht met rechts een groot water in 1780-1810 naar een tekening van N. Wicart. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 206222.

Gezicht op het omgrachte huis te Mijdrecht bij Mijdrecht in 1629 naar een tekening van L.P. Serrurier. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 201600.

Reconstructietekening van de N.H. Kerk in het Oude Dorp van Houten (Lobbendijk 1) naar de hand van J. Stellingwerf van hoe hij dacht dat de kerk en kerktoren eruit heeft gezien voor de zomerstorm van woensdag 1 augustus van het jaar 1674.

Tekening van P.J. Liender in 1765 met rechts herberg De Laeste Stuyver en een zandige Beusichemseweg.

Luchtfoto uit 2016 vanuit het zuidoosten gezien met rechts kasteel en landgoed Schonauwen van familie Schmidt-Pinker. Met linksonder inprikker 'De Steen' en de huizen er omheen van de buurten De Stenen en De Muren. Foto: Slagboom en Peeters Luchtfotografie B.V.

Luchtfoto uit 2016 van het landgoed en kasteel Schonauwen (Granietsteen 50) uit het noordoosten gezien. Rode fietspad is het Granietsteen en Schalkwijksepad wat vele eeuwen het zandpad en later de provincialeweg (Schalkwijkseweg) was in beheer door de Provincie Utrecht als nationale- en interlokale verbinding van Utrecht naar het Culemborgs Veer en zo verder naar 's-Hertogenbosch. Foto: Slagboom en Peeters Luchtfotografie B.V.

Luchtfoto uit 2016 vanuit het zuidwesten gezien met het landgoed en kasteel Schonauwen aan het Granietseen 50 van familie Schmidt-Pinkster. Rechtsonder inprikker De Steen met de rest omliggende buurten De Stenen en de Muren. Foto: Slagboom en Peeters Luchtfotografie B.V.

Luchtfoto uit 2016 gezien vanuit het noordwesten met landgoed en kasteel Schonauwen. Met bovenaan een deel van de groenzone Vijfwal en rechtsonder de buurt Het Houten en Sociaal Cultureel Centrum Schoneveld. Foto: Slagboom en Peeters Luchtfotografie B.V.

De Schalkwijkseweg (nu Schalkwijkspad) met rechts de bomen op het kasteeleiland Schonauwen in 2000. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 45537, 35.

Gezicht over de gracht op de voorzijde van huis Schonauwen, met voorburcht, gracht en ophaalbrug tussen 1690-1710. Naar een tekening van J. Ottens. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 41975, 125.

Gezicht op kasteel Schonauwen in de periode 1740-1750. Naar een tekening van H. Spilman naar J. de Beijer (1). Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 35, 41993, 125.

Gezicht op kasteel Schonauwen in de periode 1740-1750. Naar een tekening van H. Spilman naar J. de Beijer (2). Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 35, 41993, 125.

Gezicht over de gracht, met twee bootjes en aanlegsteiger, op voor- en zijgevel van huis Schonauwen, met brug, te Houten in juni 1762. Naar een tekening van J. Versteegh. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54189, 125.

Gezicht op de toren van het kasteel Schonauwen te Houten in 1910-1915. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 10667.

Gezicht op het omgrachte kasteel Schonauwen bij Houten uit het noordoosten in de periode 1715-1720. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 135313.

Gezicht op kasteel Schonauwen te Houten, omgeven door een gracht naar een tekening van Abraham de Haen. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, documentnummer: TH-131.

Familiegraf Van Hangest d'Yvoy van Houten en 't Goy

Familiegraf van Hangest d'Yvoy. Foto: Sander van Scherpenzeel, 17-02-2018.

De grafkelder is eind negentiende eeuw aangelegd voor de familie Van Hangest d’Yvoy van Houten. Leden van de familie, die oorspronkelijk afkomstig zijn uit Noord-Frankrijk, maakten naam in het Nederlandse leger en later in diverse bestuursfuncties.

In 1816 werd de familie bij Koninklijk Besluit ingelijfd in de Nederlandse adel.

In 1812 erfde Jacob Jan van Hangest d'Yvoy (1779-1854) de heerlijkheidsrechten van Houten van zijn tante, waarna hij zich heer van Houten mag noemen. In 1816 kwam daar de titel van baron nog bij.
In 1829 werd zijn zoon Johan Frederik Hangest d'Yvoy geboren. Hij erft de titel heer van ... en voor hem werd in 1897 de grafkelder aangelegd. Johan Frederik overleed in 1895 in Arnhem en werd later bijgezet in de kelder.

In 1915 werd zijn vrouw Cornelie Henriette Constance Everdine barones van Pallandt tot Westervoort bijgezet. In juni 1917 volgde hun schoondochter Margaretha Cornelia Wilhelmina Clotterbooke Patijn.

In september van datzelfde jaar 1917 wordt hun enige zoon Jacob Jan (1857-1917) erbij gelegd. De dochter van Jacob Jan Anna van Hangest barones d'Yvoy (1884) werd elders begraven. Zij stierf in 1961, waarmee deze tak is uitgestorven.

Portret van Johan Frederik van Hangest d'Yvoy, Heer van Houten (1829-1895). Bron: RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Het recht op de grafkelder is via de laatste telg overgegaan op de familie Van Lynden, maar zij deden in 2015 afstand . Het graf kwam hiermee in het bezit van de gemeente. Bron: gemeente Houten.

Luchtfoto van Houten omstreeks 1950 waaraan duidelijk zien dat het een brinkdorp betreft van oorsprong. Van links diagonaal naar rechtsonder de Staatslijn H van Utrecht naar 's-Hertogenbosch. Onder de foto het nog in aanleg zijnde Amsterdam-Rijnkanaal. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Transport van het stoffelijk overschot van Jacob Jan Lodewijk Baron d'Hangest d'Yvoy van Den Haag Centraal naar Stations Houten in september 1917 waarna hij vanaf Station Houten zou worden overgebracht naar de Algemene Begraafplaats van Houten aan de Vlierweg (Prinses Ireneweg). Hier werd Jacob bijgezet in het familiegraf Van Hangest d'Yvoy. Bron: Het Vaderland 29-09-1917 Delpher.nl.

Portret van Jacob Jan Lodewijk van Hangest baron d'Yvoy van Houten (1857-1917) als Jacques de Romspergh in 1881. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.	Portret van Louise Maximilienne Antoinette van Hangest barones d' Yvoy - Hoffmann, geboren 1788, echtgenote van Jacob Jan van Hangest baron d' Yvoy, wonende te Utrecht, overleden 1853. Borstbeeld rechts, in ovaal in 1790-1800. Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 104938.
Mr. J.J.L. van Hangest baron d'Yvoy van Houten (1857-1917), advocaat-generaal (1910-1913) bij de Hoge Raad in ca. 1910. Bron: Haags Gemeentearchief, Identificatienr. 1.62957.	Portret van Jacob Jan Lodewijk van Hangest d'Yvoy, Heer van Houten (1857-1917), Procureur-generaal van het Gerechtshof te 's-Gravenhage. Bron: RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.
Portret van Henriette Constance Everdine Barones van Pallandt tot Westervoort (1835-1915) Bron: RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.	Portret van Anna van Hangest barones d'Yvoy (1884-1961), Vrouwe van Houten. Bron: RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Familiegraf van Hangest d'Yvoy. Foto: Sander van Scherpenzeel, 30-07-2019.

De kerk van Houten naar een tekening van Jan de Beijer uit 1749. Bron: Rijksmuseum.nl.

Kasteeltoren Schonauwen (Grantiesteen 50) vanuit het zuidwesten gezien in ca. 1750 getekend ,door Jan de Beijer. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, documentnummer: TH-025.

Gezicht (linksachter) op het dorp Houten met de kerktoren met op de voorgrond twee mannen bezig in een bootje op een wetering in het buitengebied van het dorp. Naar een tekening van Nicolaas Wickart in de periode 1758-1815. Bron: Rijksmuseum.nl.

'Een vrolijke partij in het dorp Houten'. Naar een tekening van Jan de Beijer uit de periode 1713-1780. Bron: Rijksmuseum.nl.

Grafkelder familie Van der Capellen

in de Nederlands Hervormde Kerk van Schalkwijk (Brink 10)

Tijdens de restauratie van de consistorie-ruimte in 1969-1970 werd bij het uitgraven
van de vloer de grafkelder van de familie Van der Capellen ontdekt.

Lijst is opgemaakt op basis van DTB inschrijvingen en andere beschreven bronnen. Het kan onverhoopt zijn dat er een familielid meer of minder zich in de grafkamer bevindt.

Familieleden Van der Capellen bijgezet in het familiegraf in de kerk, gelegen achter de preekstoel:

Naam	Portret
1. Jhr. Gerlach van der Capellen, Heer van Schalkwijk, Meerveld en n's-Heeraartsbergen. Kocht in 1667 de ridderhofstad Schalkwijk. Gerlach werd geboren donderdag 3 juni 1627 en overleed op maandag 31 december 1685. Hij huwde in september 1655 met Margriet Johanna van Lynden, Vrouwe van Sinderen.	Gerlach van der Capellen. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.
2. Margaretha van Lynden, Vrouwe van Sinderen. Zij werd geboren in het jaar 1635 te Wisch, Gelderland en overleed op donderdag 3 november 1695 te Schalkwijk.	(geen)
3. Steven Frederik van der Capellen geboren woensdag 24 januari 1663 en overleden op woensdag 25 mei 1707. Hij huwde op donderdag 24 mei 1696 met Digna Elisabeth Booth tot Mijdrecht. Zij hertrouwde na het overlijden van Steven Fredrik in april 1709 met Jaspar van Lynden, Heer van Oud-Wulven en Waijen.	(geen)
4. Alexander Hendrik van der Capellen. Geboren dinsdag 21 april 1699 en overleden op dinsdag 5 juli 1740.	(geen)
5. Evert Cornelis van der Capellen, Heer van Schalkwijk, 't Goy en Houten. Geboren vrijdag 9 maart 1703 en overleden op woensdag 24 oktober 1759.	(geen)
6. Daniel Cornelis van der Capellen. Hij werd geboren in het jaar 1733 en overleed op woensdag 13 augustus 1800.	(geen)
7. Gerlach Theodoor van der Capellen, Heer van Mijdrecht, 't Goy en Houten. Kocht in 1758 Kasteel Schonauwen. Hij werd geboren dinsdag 6 april 1734 en overleed op zaterdag 12 oktober 1805.	Gerlach Theodoor van der Capellen. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.
8. Frederika Johanna van Hangest d'Yvoy geboren zaterdag 16 september 1747 en overleed op zaterdag 15 augustus 1812. Zij huwde op maandag 23 januari 1764 met Gerlach Theodoor van der Capellen (1734-1805).	Frederika Johanna van Hangest d'Yvoy. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.
9. Alexander Philip van der Capellen geboren op zondag 7 februari 1745 en overleden 10 december 1787 te Utrecht. Hij was kamerheer van Prins Willem V.	Alexander Philip van der Capellen. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.
10. Evert Cornelis van der Capellen geboren vrijdag 29 maart 1709 en begraven 24 augustus 1759.	(geen)
11. Catharina Frederika Johanna van der Capellen begraven op donderdag 4 oktober 1798	(geen)
12. Maria Frederika Isabella Benjamina van der Capellen (vermoedelijk). Zij overleed te Maarssen op 10 juli 1810 en was een dochter van Alexander Philips van der Capellen en van Maria Taets van Amerongen.	Portret van Frederica Maria Isabella Benjamina van der Capellen (1780-1810) in 1795-1800. Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Portret van waarschijnlijk Frederica Maria Isabella Benjamina van der Capellen (1780-1810). Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Portret van Frederica Maria Isabella Benjamina van der Capellen (1780-1810). Bron: Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag.

Gezicht op een Nederlands Hervormde kerk uit het zuidoosten tussen 1650 en 1750. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 200823.

Zuidoost gevel en toren van de Nederlands Hervormde Kerk te Schalkwijk aan de Brink 10. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, documentnummer: ST-2.084.

Kerkinterieur naar het oosten gezien van de N.H. kerk te Schalkwijk (Brink 10) in februari 1960. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, documentnummer: 55.864.

Kerkinterieur naar het westen gezien van de N.H. kerk te Schalkwijk (Brink 10) in februari 1960. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort, documentnummer: 55.865.

Bronnen: Houten; Historische Bebouwing. drs. J.A.M. Smits en O.J. Wttewaall - Tussen Rijn en Lek, (Het Kromme-Rijngebied 3e jaargang, nr. 3, september 1969, door: A. Pastoors, boek: Alexander Philip van der Capellen (1745-1787), Jacques Baartmans, 2015, Uitgeverij: Verloren.

Het Wapen van Houten en 't Goy

Het wapen van Houten is het gemeentelijke wapen van de Utrechtse gemeente Houten. Het wapen werd op woensdag 11 september 1816 door de Hoge Raad van Adel in gebruik door de toenmalige gemeente bevestigd. Hierna werd het wapen nog tweemaal gewijzigd.

Copie van de bevestiging (met omschrijving en tekening) door de Hoge Raad van Adel op 11 september 1816 van de gemeente Houten in het wapen van de gemeente Houten van maandag 3 december 1877. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54235, 131.

Bevestiging (met omschrijving en tekening) door de Hoge Raad van Adel van de gemeente Houten in het wapen van de gemeente Houten van woensdag 11 september 1816. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54210, 131.

Geschiedenis

De gemeente Houten is in 1811 ontstaan uit het grondgebied van de voormalige gerechten Houten, 't Goy, Oud-Wulven, Wayen, Wulven, Heemstede en Schonauwen. In 1816 werd Schonauwen een zelfstandige gemeente. Oud-Wulven, Wayen, Wulven, Heemstede en Schonauwen vormden samen met de gerechten Slachtmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd de gemeente Oud-Wulven. In 1858 werden de gemeenten Houten, Oud-Wulven en Schonauwen samengevoegd tot een nieuwe gemeente Houten. Hierdoor bereikte het grondgebied weer dezelfde omvang als in 1811 met als extra toevoeging Slachtmaat, de Grote en Kleine Koppel en Maarschalkerweerd.

Reproductie van het wapen van de gemeente Houten zoals vastgesteld door de Hoge Raad van Adel op dinsdag 18 september 1962. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54233, 131.

Verklaring (met omschrijving en tekening) van de Hoge Raad van Adel aan de gemeente Houten van de verlening van het wapen van de gemeente Houten van maandag 29 oktober 1926. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54209, 131.

Het eerste wapen is gelijk aan dat van het geslacht Van Goyen, dat de voormalige heerlijkheid aan het einde van de middeleeuwen bezat. De heerlijkheid Houten voerde dit wapen ook in later tijd als heerlijkheidswapen. Het vair in het wapen was ondersteboven ingekleurd. Toen de gemeente in 1928 een verzoek indiende om een kroon op het wapen te mogen voeren, is deze fout meteen hersteld.

Bij de gemeentelijke herindeling van 1962 werden Tull en 't Waal en Schalkwijk aan Houten gevoegd. Het wapen werd hierop aangepast. Tull en 't Waal voerde geen wapen; het wapen van Schalkwijk werd gepaald met dat van Houten. Zo ontstond het nieuwe wapen.

Afschrift van een bevestiging (met omschrijving en tekening) door de Hoge Raad van Adel van 8 oktober 1948 van de gemeente Houten in het wapen van de gemeente Houten op vrijdag 8 oktober 1948. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 54234, 131.

Het wapen van Houten (1928 - 1962). Bron: Wikipedia Wapen van Houten.

Blazoenen
Blazoen uit 1816

De beschrijving luidde als volgt:

"Zijnde gefasceerd van 6 stukken van vaire en keel."
N.B.: de heraldische kleuren zijn vair (een patroon van zilver en blauw) en keel (rood). In dit wapen is sprake van zgn. "omgekeerd vair", d.w.z. de blauwe punten wijzen naar beneden.

Blazoen uit 1928
De beschrijving van het wapen dat op 21 juli 1928 werd toegekend, luidt:

"Gedwarsbalkt van 6 stukken van vair en keel. Het schild gedekt met eene kroon van goud van 3 bladeren en 2 parelpunten."

Blazoen uit 1962
De beschrijving van het wapen dat op 18 september 1962 werd toegekend, luidt:

"Gedeeld : I gedwarsbalkt van 6 stukken van vair en keel, II van keel beladen met 3 dwarsbalken van zilver. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 paarlen."

Wapen van Schalkwijk. Bron: Wikipedia Wapen van Houten.

Het wapen van Houten (1816 - 1928). Bron: Wikipedia Wapen van Houten.

Het wapen van de gemeente Houten (sinds 1962). Bron: Wikipedia Wapen van Houten.

Overgenomen van: Wikipedia Wapen van Houten.

De sloop van het kasteel Schonauwen in 1813

door Wijnand Thoomes, Het Kromme-Rijngebied, 38-4 (2004)

De veiling in 1812

Kasteel Schonauwen gezien vanuit het noordwesten met de in de twintigsten eeuw aangebouwde huis aan de toren aan het Graniesteen 50. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Het kasteel Schonauwen gezien vanuit het zuiden op het buitenterrein van het kasteelterrein aan de Granietsteen 50. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Op 15 augustus 1812 overleed de laatste bewoonster van het kasteel of huis Schonauwen,
de Douairière Frederika van Hangest d’Yvoy, weduwe van Gerlach Theodoor baron van der
Capellen, heer van Mijdrecht, Houten en 't Goy'.

Enkele dagen later werd zij bijgezet in het familiegraf achter de preckstoel in de Nederduits Gereformeerde kerk van Schalkwijk, naast haar zeven jaar daarvoor overleden man. De erven brachten daarna de buitenplaats en de uitgebreide landerijen, die er bij hoorden en die voornamelijk in de omgeving van Houten waren gelegen, in een veiling die op 21 oktober 1812 plaatsvond!

In de veilingakte wordt het huis als volgt omschreven:

Gezicht op de toren van het kasteel Schonauwen te Houten in de periode 1930-1940. Bron: Het Utrechts Archief, catalogusnummer: 128067.

“Voorschreeve Heere Huizinge geëntoureerd van vischrijke grachten, voor dezelve Huizinge
een groot terrain afgescheiden door een brug en poort; en is gemelde Huizinge voorzien van
een ruim vestibule met een corridor, ter linker zijde één groote kamer, behangen,
geblaffonneerd, en met een marmere schoorsteen, achter dezelve kamer een Kabinetje
uitziende op een binnenplaats, ter rechterzijde een fraaije kamer, behangen, gestucadoord en
gelambriseerd, waarin een schoorsteen met een marmere mantel en georneerd met een schil-
derstuk, terzijde een kabinetje, achter dezelve kamer een groote zaal, behangen en uitkomend in een Kabinetje, verder cen zeer goede keuken met fornuis, bakovens, wel- en regenwaterspompen en verdere gemakken. Voonseen dessertkames, Knegtskamer, provisie, wijn en andere kelders, boven zes kamers vier behangen en drie met schoorstenen, vier kabinetjes, een meidenkamer en zoldering over de geheele Huizinge. De tuin beplant met exquise vruchtboomen en gewasschen, wel aangelegde Lanen en wandelingen beplant met meer dan Negen honderd zware eike, sparre en andere boomen.”

Krantenartikel met een tekening van kasteel Schonauwen en het graf van Hendrik Ravee op 24 november 1967 in de Volkskrant. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353, 42008, 192.

Op deze veiling koopt Hendrik Ravee’, een in de stad Utrecht wonende grootgrondbezitter, de buitenplaats met de erbij gelegen boerderij “Het Schoutenhuis” voor 92.400 francs ofwel 44.000 gulden “in klinkende Hollandse muntspeciën naar tegenwoordige koers en waarde”.

De buitenplaats zelf wordt aldus omschreven in de akte:

Handtekening van Hendrik Ravee, Heer van Schonauwen en Themaat in 1820 ten overstaande van notaris Mariënhoff te Wijk bij Duurstede voor de verkoop van hak- en brandhout die waren gerooid rondom het huis Schonauwen. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 063.

“De Buitenplaats genaamd Schonauwen met deszelfs annexe en spacieus betimmerde Heere
Huizinge, genummerd 1, twinmanswoning, orangerie, duivenhuizen, stalling voor Elf
paarden, Koetshuis met hooizolder en Koetsierskamer. Item een nieuw en ruim betimmerde Staltinge voor koebeesten en een schuur, vijvers en grachten, plantagie, tuin, boomgaard, bosch en aanhorige Landerijen, groot ruim acht Hectares,

Een en vijftig ares en zeven en vijftig Centiares (oude maat Tien morgen) staande en gelegen onder Schonauwen, gemeente Houten en 't Goy
[…………} mitsgaders het regt tot de Visscherij in de Schalkwijkse wetering, beginnende van den”
Uitwegsche brug tot aan de Knoest toe, alsmede [.…] een Bank in de kerk van Houten;
zijnde een gedeelte van het voorschreeve Bosch Erfpacht van de Domeinen des Rijks op
een Jaarlijksche canon van zeven en dertig franken tachtig centimes (Hollands geld acht-
tiert-gulden)”"

Grafsteen van Hendrik Ravee, Heer van Schonauwen en Themaat op het kasteelterrein (eiland) van Schonauwen. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Uit deze beide omschrijvingen leid ik af dat de buitenplaats tijdens de veiling van oktober
1812 nog in de staat verkeerde waarin deze zich in de 17de en 18de eeuw had ontwikkeld
en bovendien dat het huis zeker nog bewoonbaar was en in een niet al te deplorabele staat
verkeerde.

De omschrijving van de omringende vijvers en grachten, plantage enzovoorts is
mogelijk enigszins overtrokken. Uit een vergelijking van de kaart van Schonauwen uit
1720 en de kadastrale kaart uit 1832 blijkt dat het terrein om het huis maar een beperkte omvang had (zie de afbeelding).

Op zondag 12 september 1813 ten overstaan van de Utrechtse notaris J.H. van Grootveld regelde heer Hendrik Ravee, Heer van Schonauwen en Themaat (Vleuten) diverse geldzaken met middenbovenaan zijn handtekening. Bron: Het Utrechtse Archief, 34-4, U317a008 1812-1813 aktenummer 251.

De sloop in 1813

Een curieus kladbriefje, gesteld in het Frans en dus geschreven vóór eind 1813, als door
toeval bewaard in het oude bestuursarchief van de gemeente Houten, maakt echter duidelijk dat Ravee al kort na de aankoop het huis moet hebben gesloopt’. In dat briefje wordt namelijk vrijstelling van de belasting op deuren en ramen gevraagd vanwege het feit "qu'on a commencé a abattre les batiment deSchonauwen” (men is dus begonnen met het neerhalen van de gebouwen).

Zou het zo kunnen zijn dat Ravee, die al de buitenplaats Den Engh onder Vleuten bezat, de instandhouding van Schonauwen vooral als een kostenpost heeft gezien? Bovendien moest hij ook nog de nodige kosten maken voor het opheffen van het achterstallig onderhoud.
Wellicht speelde tevens een rol dat Ravee in 1812 al zestig jaar oud was en er weinig behoefte aan zal hebben gehad om zijn comfortabele woning aan de Ganzenmarkt in Utrecht voor het huis Schonauwen te verruilen.

Fragment van de kadastrale kaart, sectie B blad 2, van de gemeente Schonauwen uit 1828 met daarop ingetekend het terrein van kasteel Schonauwen aan de Granietsteen 50.

Het curieuze kladbriefje uit 1813 over de sloop van het huis (Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), Gemeentebestuur (T109) Houten 1811-1961, 713).

Wel moest de pachter van “Het Schoutenhuis” als Hendrik Ravee of “iemand van zijnentwege” op het landgoed wilde zijn de stal van de herenboerderij en de opkamer voor hem in gereedheid brengen“. En hij wilde ook op het landgoed begraven worden. De Raad van de gemeente Schonauwen willigde uiteraard dat verlangen in: zijn graf ligt er nog steeds (zie de afbeelding).

Geen geldgebrek

In ieder geval was het geen geldgebrek dat Ravee heeft doen besluiten om het kasteel, op
de nog altijd bestaande hoektoren na, in 1813 te laten slopen. Na zijn overlijden op 27 de-
cember 1833 werd op 4 januari 1834 zijn testament, bestaande uit zes tweezijdig beschreven blaadjes, door notaris G.H. Stevens geopend’.

Het graf van Hendrik Ravee uit 1833 op de voorburcht van kasteel Schonauwen. Foto: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Hij verdeelde zijn aanzienlijke vermogen en onroerende eigendommen onder acht begunstigers. De belangrijkste erfgenaam was zijn dan nog minderjarige neef Hendrik Bernard Nieuwenhuis. Aan hem werden toebedeeld de buitenplaatsen Schonauwen, Den Engh en Themaat, vijftien hofsteden alsmede landerijen onder Houten, Vleuten, Snellerwaard en Maarssenbroek, in de Blekhovense Polder en onder Heeswijk en Willeskop “en alle verdere Landerijen waar ook gelegen”.

Bovendien bedroegen, nadat de nalatenschap was afgewikkeld (het huis van Ravee aan de Ganzenmarkt werd verkocht, evenals de zes paarden met landauer. De familieband met Hendrik Ravee is ontstaan via zijn moeder. Een zuster van Hendrik (Anna Margaretha) trouwde nl. op 14 november 1784 met Coenraad Smitz von Petsch en diens zuster was de moeder van Hendrik B. Nieuwenhuis.

Het wapen van familie Ravee? Op het graf van Hendrik Ravee op het kasteelterrein van Schonauwen aan de Granietsteen 50 in de buurt De Stenen in Houten Zuid. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Het graf van Hendrik Ravee, Heer van Themaat begraven op het kasteelterrein van Schonauwen aan het Granietsteen 50. Bron: Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU), 353.

Van Hendrik Ravee is tot zover bekend geen portret bewaard gebleven na zijn overlijden.

Hendrik Ravee bood bij de veiling in 1812 op tegen Jhr. Paulus Wilhelmus Bosch van Drakestein die (vermoedelijk) ook wel belangstelling had voor andere landerijen of zelfs het kasteel Schonauwen. Paulus ving aan zijn geboden veiling bedragen boerderij Schoneveld in eigendom en Ravee het kasteel.