In de afgelopen 9 jaar dat Stichting Houtense Hodoniemen (SHH) onderzoek deed hebben we al verschillende lanen en wegen onderzocht en heb deze onderzoeken ook afgerond. De volgende wegen heeft SHH onderzocht en op basis daarvan hebben een artikel geschreven waaronder over de: Oude Mereveldseweg, Mereveldseweg (Utrecht, Bunnik), Heerlijkheidspad (Heemstede), de straten van de Houtense nieuwbouwwijk Castellum, de straten van het woon / winkelgebied Het Rond, de straten van de wijk Tiellandt en de weg de Doornkade. De artikelen komen op de lange termijn op deze website te staan.

Hieronder volgt een korte beschrijving van de onderzochten wegen.

Diverse straten in het woon- en winkelgebied van Het Rond aan de oost- en westkant van de spoorlijn Utrecht - 's-Hertogenbosch hebben een relatie met hun geografische ligging of beroepen.

De straatnamen van De Slinger en De Raat. Hebben een link naar de naam van het Imkerspark gelegen in Houten Noordwest. De Slinger komt van het slingeren van de honing uit de bijenraat door de imker. De Raat komt van de honingraten van de bij.
Ook is er voor de naam Imkerpark gekozen omdat een imker een uitstervend beroep is in ons land. Net zoals ervoor de naam Kooikerspark is gekozen.

De straatnamen Het Wed, De Beun en De Fuik verwijzen tezamen met de naam van het Kooikerspark naar de relatief lage ligging van Houten Noordoost.
Laag land betekend in Nederland ook regelmatig nat land. Wat weer watervogels en vissen aantrekt.

Een Wed is een doorwaadbare plaats in een rivier. Een Beun is een bak waar vis in bewaard wordt of wordt opgevangen. Een Fuik is en net gespannen in een beek of sloot waar de vis in zwemt en er vervolgens niet meer uit kan.
Een Kooiker is een persoon die eenden houdt en ze vervolgens slacht voor consumptie.

Begin jaren tachtig van de twintigste eeuw waren de eerste namen van het Kooikerspark en het Imkerspark, De Kooiker en De Imker. Maar omdat deze namen niet echt leefde binnen de Houtense bevolking werd er Kooikerspark en Imkerspark van gemaakt.

Met het onderzoeken van het Houtensepad is SHH een tijdje bezig geweest. Veel Utrechtse geschiedkundigen schrijven vrijwel altijd in hun boeken dat het Houtensepad, in vroegere tijden ook wel Houtensche Zandpad geheten, in de jaren omstreeks 1630 en 1632 is aangelegd in opdracht van de Provinciale Staten van Utrecht.

Dit is maar ten dele waar. Na het bestuderen van het Houtensepad in Utrecht Tolsteeg/Klein Kovelswade kwamen wij na het zien van de kadasterkaart van 1832 erachter dat het pad dwars door de verkaveling heen loopt in het gebied. Iets dat erop duidt dat het pad ontstaan is na de verkavelingen omstreeks 1100 - 1130.

Na veel denkwerk en bronnenonderzoek en contact te hebben gehad met de historicus Ad van Ooststroom gaf hij ons de bron waarin 1479 al wordt geschreven over het Houtense Zandpad in Tolsteeg/Klein Kovelswade.

Vanuit ons oogpunt kunnen wij zeggen dat het zandpad voor 3 gedeelten is aangelegd door de Provinciale Staten van Utrecht in de 17e eeuw. Namelijk het eerste gedeelte tussen de Waijensedijk in Oud Wulven en de Wulfsedijk in Houten.

Het tweede gedeelte ten zuidoosten van boerderij Den Oord bij de Geersloot tot aan de Burgemeester Wallerweg. En het derde gedeelte ten zuidoosten van kasteel Schonauwen tot aan de Korte Uitweg bij de Jonkheer Ramweg wat wij kennen als De Trip.

Bij alle 3 deze tracés zie je dat er menselijke invloed in het spel is geweest. Het tracé van het zandpad volgt namelijk de grenzen van de vroeger perceleringen en de kopse kanten van de percelen.

Met de Koppeldijk en Rijndijk ben ik van alle wegen in Nieuwegein Oost en Houten West het langst bezig geweest met onderzoeken. De dijk vormde eeuwen lang en nog steeds de grens met de gemeente Houten met Nieuwegein Jutphaas en noordelijker gelegen met Houten/De Koppel/Oud Wulven en het Utrechtse Tolsteeg/Klein Kovelswade.

Deze laatst genoemde werd gescheiden door de Rijndijk die voor het huidige beeld dwars door de Utrechtse wijk Lunetten liep. De Rijndijk behoorde bij Utrecht en het ten oosten gelegen land en de Oud Wulverbroekwetering bij Houten tot aan 1 januari 1954. De Rijndijk in 1835 ook nog wel Koppeldijk genoemd was een landweg van zeer slechte kwaliteit.

De Koppeldijk sloot in het noorden aan op de Koningsweg om verder naar het zuiden te lopen tot aan kasteel Heemstede bij de polder Klein Vuilcop. Wat nu dus Rijndijk heet liep ten westen van de Oud Wulverbroekwetering en volgde de loop van deze wetering. Waarschijnlijk is een stuk van deze dijk nog van Romeinse oorsprong. De dijk werd in de 12e eeuw in de tijd van ontginningen gebruikt als achterkade voor de Jutphaase ontginningseenheid.

In de loop van de 18e en 19e eeuw raakte de Rijndijk steeds meer in verval en werd nog nauwelijks gebruikt, omdat de hoofdverbinding veel meer liep via het Houtensepad wat tevens ook beter onderhouden werd dan de Rijndijk.

Er zijn nog wel schouwrapporten bewaard gebleven in het gemeentearchief van Utrecht van omstreeks 1830-1835 waarin de Koppeldijk (Rijndijk) wordt geschouwd. (Het in betere toestand houden van een weg of dijk en eventueel boetes uit te delen aan de naastgelegen grondeigenaren die de weg niet goed onderhielden).

Omstreeks het jaar 1820 bij de bouw van fort lunet 2 die onderdeel uitmaakt van de 4 lunetten op de Houtense Vlakte die op hun beurt weer behoort bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie of Stelling van Utrecht, werd de Rijndijk afgesneden door de aanleg van het fort lunet 2. Na deze tijd werd de Rijndijk om het fort heen gelegd om ook weer aan te sluiten op de Koningsweg.

Overigens lagen de forten lunet 1 en 2 nog voor een gedeelte binnen de gemeentegrenzen van Houten/Maarschalkerweerd/Oud Wulven.

De naam van wat vroeger de Koppeldijk was tussen boerderij De Koppel (gesloopt in 1965) in het zuiden en de Koningsweg in noorden komt als naam Rijndijkje pas voor bij de invoering in van het kadaster in 1832. In 18e eeuwse bronnen wordt er niet gesproken over het Rijndijkje maar over de Koppeldijk.

De dossiers die SHH hierin heeft onderzocht zijn de verbaalarchieven van het Ministerie van Oorlog en de vele archieven die te vinden zijn in Het Utrechts Archief. Van het gemeentearchief van Utrecht tot aan de archieven van de Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten van Utrecht. Ook in het kapittelarchief van Sint Marie is veel te vinden over het Utrechtse Lunetten gebied.

In het onderzoek naar de 'toeleidende wegen' in de omgeving van Houten kwam bij SHH ook de rijkwegen A12, A22 (Waterlinieweg) en A27 aan de beurt.

De A12 en A22 werden in het zuiden van Utrecht aangelegd in de periode van 1938 tot 1942. De A12 vormt de verbinding van Den Haag in het westen van Nederland tot aan het oosten bij de Duitse grens bij Zevenaar. Tot 1974 had Houten een directe afrit van de A12. Deze werd vervangen in dat jaar door de nieuw aangelegde provinciale weg naar Utrecht.

Het zou tot april 2015 duren voordat Houten weer een directe aansluiting kreeg op deze snelweg door middel van de nieuw aangelegde Limesbaan, die voor een groot gedeelte over het Bunniks grondgebied loopt.

De dossiers die ik over de A12 heb onderzocht gaan vooral over de grondaankopen in de jaren 30 voor de aanleg van de weg, en de aankopen van grond voor de uitbreiding van de weg eind jaren 60, begin jaren 70. Ook het afsluiten van de afritten in 1974 in Utrecht heb ik uitgebreid onderzocht.

De rijksweg A22 zoals het nummer was bij de aanleg eind jaren 30 heeft tot aan 1993 ook de wegnummers A222 en A722 geheten dat jaar per 1 januari werd de rijksweg een gemeentelijke weg behorend bij de gemeente Utrecht. In 1989 en 1992 kreeg de weg de naam Waterlinieweg verwijzend naar de Nieuwe Hollandse Waterlinie waar hij pal langs loopt, waaronder direct langs de 4 Lunetten op de Houtense Vlakte in het Utrechtse Tolsteeg/Klein Kovelswade.

Ik onderzoek de Waterlinieweg omdat deze van 1939 tot aan 31 december 1953/1 januari 1954 op 2 percelen land binnen de gemeentegrenzen van Houten heeft gelegen. De dossiers die SHH hierin heeft opgezocht zijn vooral die m.b.t de aanleg, verlegging en verbetering van de Waterlinieweg. Ook de nieuwe op- en afritten, verkeerslichten, oprichten van bruggen en viaducten en het plaatsen van geluidsschermen heeft SHH hierin onderzocht.

Het tracé wat SHH heeft onderzocht is tot aan de Berekuil. Oorspronkelijk was het de bedoeling om de vroegere A22 aan te leggen tot aan Hilversum. Maar door problemen met het doortrekken van de weg ter hoogte van het Utrechtse Voordorp en de daar liggende spoorlijnen is dit er nooit van gekomen. In 1986 werd de rijksweg A27 geopend die is komen te liggen op het tracé gedeelte waar ooit de rijksweg A22 op zou komen te liggen, namelijk parallel aan de spoorverbinding Utrecht - Hilversum.

De rijksweg A27 is in 1981 bij Houten open gegaan tussen de knooppunten Everdingen bij Vianen en Lunetten bij Utrecht. De dossiers die SHH hier vooral in onderzocht heeft zijn de grondaankopen, wegomleggingen en de te bouwen viaducten en bruggen. Ook de op- en afrit en de Houtense De Staart heeft SHH hierin onderzocht. De Staart was in de jaren 80 nog een provinciale weg met als wegnummer T49 en werd per 1 januari 1993 een gemeentelijke weg.

SHH heeft ook dossiers onderzocht uit 1982 over de ontruiming en het kappen van de bomen van het bos bij Amelisweerd. Voor het doortrekken van de A27 tot aan knooppunt Rijnsweerd. Het bos van Nieuw Amelisweerd lag tot 1 januari 1954 in de gemeente Houten, ook wel het vroegere Oud Wulven en Maarschalkerweerd.

De Koningsweg naar welke koning zou deze weg vernoemd zijn? Naar koning Lodewijk Napoleon, inderdaad de broer van de Franse keizer. In het jaar 1808 heeft Lodewijk Napoleon maar enkele dagen op zijn landgoed Amelisweerd gewoond. Gelegen aan de Koningsweg.

De Koningsweg dateert uit de 13e eeuw en verbindt het Utrechtse Tolsteeg/Klein Kovelswade via Bunnik met Cothen en eindigt in het oosten bij Wijk bij Duurstede. Vanaf de Middeleeuwen tot aan 1 januari 1954 liep de Koningsweg voor een gedeelte over het Houtens grondgebied, namelijk door het vroegere gerecht Maarschalkerweerd en de vroegere gemeente Oud Wulven.

In het westen van dit gebied op de grens met Utrecht werden vanaf het jaar 1820 de 4 Lunetten op de Houtense Vlakte aangelegd die onderdeel uitmaakten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie of de Stelling van Utrecht.

Het tracé van de Koningsweg hier bij de grens liep met een knik iets zuidwaarts over de Oud Wulverbroekwetering. De brug die over deze wetering lag was de Kovelaarsbrug. Deze was tot aan 1818 in onderhoud geweest bij het kapittel van Sint Marie. De 4 lunetten zijn oorspronkelijk gebouwd op de vroegere kapittelgrond van Sint Marie.

De naam van de Kovelaarsbrug gaat ook terug tot de 13de eeuw. De brug en zijn opvolgers ervan in de loop der eeuwen hebben bestaan tot aan het jaar 1941. Vanaf dat jaar werd de brug vervangen door een duiker in opdracht van de Gedeputeerde Staten van Utrecht die de Koningsweg vernieuwde aan de eisen van die tijd.

De bocht die ooit de de weg is gemaakt bij fort Lunet 1 is in 1840 in opdracht van het Ministerie van Oorlog er in gebracht. Dit is waarschijnlijk gedaan om de omvang van het fort beter te stroomlijnen met de weg die er langs loopt of dat het een beter schutveld gaf.

In de jaren 50 van de 20-ste eeuw beklagen vele autobestuurders die Utrecht willen binnenrijden zich er over dat de bocht in de weg te gevaarlijk is. Pas in de zomer van 1961 wordt de weg bij fort Lunet 1 weer rechtgetrokken zoal we het nu nog kennen.

De dossiers die SHH hierin heb onderzocht hebben vooral betrekking op de lunetten, de Kovelaarsbrug en de archieven van het Ministerie van Oorlog met daarbij de stukken van het vroegere kapittel van Sint Marie. Hiervoor is SHH vooral naar het Nationaal Archief te Den Haag geweest en Het Utrechts Archief te Utrecht.

Het onderzoeken van vooral de dossiers van het Ministerie van Oorlog is vooral belangrijk omdat de aanleg van de 4 lunetten en de aanpassingen er op veel invloed hebben gehad op het veranderen van het tracé van de Koningsweg. Maar hierin heb ik ook veel onderzoek gedaan naar de aanpassing van het Houtensepad, Koppeldijk en de Rijndijk.

Wat ook een belangrijk onderdeel van het onderzoek naar de Koningsweg was dat ik alle dossiers heb onderzocht over de aanleg van de rijksweg A22 zoals we die nu kennen als de Waterlinieweg. Deze is in 1938-1939 aangelegd als de oostelijke Rondweg van Utrecht en loopt pal achter de lunetten langs. De aanleg heeft mede invloed gehad zodat ik ook de Waterlinieweg heb onderzocht.

De straten van de nieuwe vinex woonwijk Houten Castellum hebben hun straatnaam gekregen in 2009 en 2010. Bij deze wijk is er voor gekozen om nou eens niet een straatnaamachtervoegsel te gebruiken maar een straatnaamvoorvoegsel. En de achtervoegsels in de straatnamen hebben een oud Italiaans (Romeins) thema. De vier voorvoegsels zijn Porta (poort), Via (weg), Cella (ruimte) en Fossa (Gracht).

De wijk Castellum is aan zijn naam gekomen omdat de Romeinen hier in het Kromme-Rijngebied veel actief zijn geweest.

De straten in de wijk Houten Noordwest, buurt De Poorten en De Slagen hebben wij beschreven in de grootte van 14 A4'tjes. Tot 13 maart 2012 heette de wijk nog Tiellandt. Na deze tijd is een wijknaam ingetrokken en zijn de buurten De Poorten en De Slagen onderdeel geworden van de wijk Houten Noordwest.

Tiellandt was genoemd naar de vroegere versterkte hofstede of woontoren die op de grond stond waarop nu de huizen van het nieuwbouwplan De Steenen Poort Oost zijn gerelaiseerd (Germanenpoort en Galliërspoort), tegenover boerderij De Steenen Poort. Tiellandt komt vermoedelijk aan zijn naam doordat de versterkte hofstede of woontoren een omgrachting om zich heen had en dus op een eiland stond. Genoemd als zijnde 'aan t Ielland ('t eiland).

De buurt De Poorten heeft als buurtnaamthema vroegere bevolkingsgroepen die in (midden) Nederland leefde, globaal zo'n 2000 jaar geleden. Buurt De Slagen heeft als buurtnaamthema verschillende muntsoorten waar tot voor kort of langer geleden mee betaald werd in Nederland of Europa.

De Doornkade was een weg of kade die tot 1834 tussen de Overeindseweg en de Laan van Heemstede (bij de Utrechtseweg) lag. In dat jaar werd de Doornkade opgevolgd door de aanleg van de Langeweg. Waarna de Doornkade buiten gebruik werd gesteld. Een verbeteringsproject van wegen dat vanaf het jaar 1830 in samenwerking tot stand kwam met de provincies Gelderland en Zuid-Holland, maakte dat de Langeweg werd aangelegd.

Het Heerlijkheidspad ook wel de zichtlaan of zichtas van kasteel Heemstede is in de Zeventiende eeuw aangelegd. Hij liep vanaf de Utrechtseweg tot aan de koetshuizen van kasteel Heemstede. Begin jaren tachtig is bedrijventerrein Doornkade aan de noordkant van deze laan aangelegd.

Pas in 2012 heeft de laan zijn naam gekregen. De naam heeft de betekenis van een 'heerlijkheid' = bestuur in een gerecht (voorloper van een gemeente). De laan word vooral gebruikt door wandelaars en hondenbezitters. In 1981 is dwars door de laan de rijksweg A27 aangelegd.

De Oude Mereveldseweg heeft zijn naam gekregen (onofficieel) op 1 september 1964. Nadat het tracé van de weg na grenswijziging met de gemeente Bunnik in Houten kwam te liggen.

Een gedeelte van deze weg had voor de bovengenoemde datum de naam als zijnde Marsdijk. De Marsdijk op dit gedeelte is zijn direct spoorwegovergang kwijt geraakt in 1942, nadat de spoorwegovergang (Staatslijn H: Utrecht - 's-Hertogenbosch - Boxtel) meer naar het zuiden was verlegt. Omdat ten noorden daarvan de rijksweg A12 werd aangelegd.

De Mereveldseweg heeft zijn naam gekregen vanaf het jaar 1900. Toen ten zuiden van de Koningsweg en de weg hier iets tussenin de spoorweg halte aan de Rhijnspoorweg (Amsterdam - Utrecht - Arnhem) werd geopend. De weg werd eind jaren zeventig voor een gedeelte verlegt naar het oosten. Dit in verband met de aanleg van de rijksweg A27.

Het onderhoud van de Mereveldseweg ging eind jaren veertig, begin jaren vijftig over van de waterschappen Houten en Rijn en Dijk. Naar de gemeente Bunnik en Utrecht.