Stichting Houtense Hodoniemen

1.   Albers Pistoriusweg -

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 16 december 1986.

Officiële naam: Francois Jules Willy Alphonse Albers Pistorius
Burgemeester van Houten tussen 1 januari 1962 en 30 april 1972
Geboren:  23 juli 1913 te Aarle-Rixel
Gestorven:  8 juli 1981 te Zeist

Burgemeester Albers Pistorius (KVP) was tien jaar burgemeester van Houten. Hij was de eerste burgemeester van de nieuwe gemeente Houten, waarin ook Schalkwijk en Tull en ’t Waal waren opgenomen. Albers Pistorius was opvolger van waarnemend burgemeester van de Weijer.

Albers Pistorius is geboren als zoon van de burgemeester van Aarle-Rixtel. Zijn vader heette oorspronkelijk Albers en voegde in 1915 de naam van zijn vrouw toe aan zijn achternaam. Op de website van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven staat een foto van Albers Pistorius zittend op een waterplant.

Albers Pistorius begon zijn carrière als jurist. Daarna was hij werkzaam als rechter-plaatsvervanger en weer later burgemeester. Hij beschouwt deze periode als de mooiste van zijn leven.

Met de functie van burgemeester vestigde hij en zijn vrouw zich in Schalkwijk. Daardoor werd de fusie tussen Schalkwijk en Houten voor de Schalkwijkers iets dragelijker. Ook organiseerde hij de jaarlijkse gemeentelijke nieuwjaarsreceptie bij hem thuis.

Gebeurtenissen
Onder Albers Pistorius werd een nieuwbouwwijk neergezet (1962 – 1969), tussen de Koningin Emmaweg en Vlierweg. Hierdoor kon de groei van de bevolking worden opgevangen. Ook kwamen er steeds meer mensen uit de stad (Utrecht) in Houten wonen.

Ziekte
In de zomer van 1966 werd Albers Pistorius vervangen door zijn wethouders. In het najaar van 1969 werd hij langdurig vervangen door burgemeester L. Schuman. In deze periode is zijn been afgezet. Albers Pistorius leidde aan diabetes. Hij beschikte daarna over een auto (witte BMW)  met gashendel op het stuur.

In juli 1971 gaat Albers Pistorius met ziekteverlof en neemt wethouder J.W. Vulto de werkzaamheden waar. In april 1972 stopt hij definitief vanwege gezondheidsredenen.
In een afscheidsinterview zegt hij dat de meeste kwalen die hij heeft, zijn terug te voeren op de oorlogsperiode (bron).

In de jaren 60 van de twintigste eeuw ontwikkelde ten noorden van de Schalkwijksewge maar ten zuiden van de Loerikseweg de caravanhandel Frans de Witte die eerder nog in Bilthoven gevestigd was. Met het verhuizen en bouw van de fruitveiling van Houten afkomstig uit het Oude Dorp van Houten naar de Loerikseweg. Gelegen ten noorden van Frans de Witte ontwikkelde zich al een klein bedrijventerrein.

In 1977 werd voorzien in de eerste ontwikkeling wat later bedrijventerrein De Schaft zou worden. De Albers Pistoriuslaan werd ten westen van Frans de Witte aangelegd. Heden is hier sinds 2005 de Nieuwe Schaft te vinden. Later werd in de noordoostelijke hoek nog de Schaftweg aangelegd.

Het voert nu te ver om alle precieze veranderingen in straten en namen van het bedrijventerrein De Schaft hier uit te leggen. Bedrijventerrein De Schaft is in zijn bestaan altijd een Bermuda driehoek geweest als het gaat om wijzigingen in straatnamen, postcodes, huisnummers en kadastrale wijzigingen. Daarom leggen we hier in een notendop de wijzingen en het ontstaan van de Albers Pistoriusweg uit.

In januari 2001 zou deze spoorwegovergang gesloten worden door de aanleg van de tijdelijke tramverbinding van Station Houten met halte Houten Castellum (2001-2008). Waarna 132 jaar de spoorwegovergang zou sluiten. Jaren later zou er de Vijfwalbrug de verbinding iets ten zuiden van de vroegere spoorwegovergang overnemen voor fietsers en voetgangers.

Na de sluiting van de spoorwegovergang in 2001 zou er nog een jaar lange tweedeling in de naamgeving van de Albers Pistoriusweg aan de oost- en westkant van de spoorlijn blijven bestaan.

Pas in 2019 werd de naam van de Albers Pistoriusweg aan de oostkant van de spoorlijn ingetrokken en werd de straatnaam Smalspoor doorgetrokken tot aan de spoorbaan. Hier werden ook de enkele huizen aan geadresseerd.

In 2014 zouden aan de westelijke Albers Pistoriusweg diverse kleine appartementen ontwikkeld. Vier jaar later zou op een stuk braakliggend terrein ten noorden van de Albers Pistoriusweg tijdelijke eengezinswoningen ontwikkeld worden. Voor vooral de opvang van vluchtelingen die in Nederland mogen blijven.

De Albers Pistoriusweg werd sinds 2001 doorkruis door het Spoorwachterspad. Die naam gaat terug op de diverse spoorwachterswoningen die vanaf 1868-1870 tot de jaren 60 van de twintigste eeuw bij de diverse overwegen in de spoorlijn ooit stonden. Hier woonde de overwegwachter met zijn gezin. Hij zorgde voor de openen en sluiten van de spoorwegbomen bij het passeren van treinen. In de richting van Utrecht en 's-Hertogenbosch.

De tweede variant is de huidige route van hoe De Koppeling loopt. Een derde variant waar de gemeenteraad uit kon kiezen is bij mij nu niet bekend hoe die eruit zag.

Toen het op stemming aan kwam was de stemming in de gemeenteraad gelijk tussen de eerste en tweede variant. Immers Gerard Zandbergen, toen nog bij het CDA in de fractie, was afwezig. Maar de CDA-ers hadden door dat er een gelijke stemming aankwam. Ze belden Gerard dat hij nodig was en precies tijdens de stemming kwam hij binnen. Bron: Frank Magdelyns.

Bij besluit van college van burgemeester en wethouders vastgesteld op dinsdag 24 mei 2005.

4.   Korte Schaft -

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag dinsdag 28 juni 1988.

De Korte Schaft heette voor het jaar 1988 de Schaftweg en was de tweede aangelegde weg op bedrijventerrein De Schaft die in de jaren 70 van de twintigste eeuw in ontwikkeling kwam.

Diverse wijzigingen hebben er ooit nog plaats gevonden aan de Korte Schaft qua naam. Maar dat voert te ver om uit te leggen.

Straatnamen die in 1988 waren bedacht voor het bedrijventerrein waren in het Houtens jargon voor originele straatnaam bedenken weinig origineel. Als ze maar fictioneel waren.

6.   Lange Schaft -

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag dinsdag 28 juni 1988.

De Lange Schaft was van oorsprong de eerst ontwikkelde straat voor het vroege bedrijventerrein De Schaft. Caravangroothandel Frans de Witte en de Houtense Fruitveiling waren de eerste bedrijven in het gebied. De Lange Schaft is aangelegd in 1976 als toen nog de Albers Pistoriuslaan.

7.   Nieuwe Schaft -

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag dinsdag 28 juni 1988.

De Nieuwe Schaft is voor een groot deel een voortzetting als straatnaam uit 1988 nadat in de periode 2003-2005 de oude caravanhandel Frans de Witte op de hoek van de Lange Schaft en de Schalkwijkseweg (Het Hout) was afgebroken.

Op de Nieuwe Schaft zitten voornamelijk kleine bouwbedrijven, schoonmaakbedrijven en catering/afhaalmaaltijden bedrijven gevestigd.

Nieuwe Schaft heeft geen link met een object of andere situatie. Straatnaam is bedacht in een tijd om functioneel te zijn maar niet in creativiteit.

De straatnamen op bedrijventerrein Doornkade hebben een verwijzing naar de oude Doornkade als weg. De oudste vermelding dateert uit de 16 eeuw als 'Heemsteder Doornweg', 'Menweg' of 'Merweg'. Het is niet uit te sluiten dat in het gebied van de Doornkade in de 16- en 17 eeuw zulke klei en nattige grond was dat er doornstruiken langs de weg groeide. Of dat de kade een 'doorgaande' weg naar Heemstede was.

De kade liep dwars door de ontginning Wulverbroek en was vele eeuwen in het bezit geweest van St. Servaasabdij te Utrecht.

De weg vormde de verbinding tussen het Overeind van Jutphaas in het westen en de ambachtsheerlijkheid Wulven in het oosten. Met vanaf het eind van de zeventiende eeuw een aansluiting op de zicht-aslaan van Heemstede, heden het Heerlijkheidspad genaamd.

Vaak wordt door Houtense en Utrechtse historisch uitgelegd dat de vroegere laan van Heemstede aansluitend in het noordoosten op de Utrechtseweg de hoofdoprijlaan van Heemstede was in eerdere tijden. Die is naar ons inziens niet zo.

Paard en wagen/koets voor de Heer van Heemstede die naar Utrecht reed of terug kwam ging veelal via de Koppeldijk en Heemsteedseweg gereden. De  laan diende meer als een bezienswaardigheidsobject in de 17e eeuw dan als echt oprijlaan te dienen. Rondom de laan was in vroegere tijden een grote en rijk versierde tuin.

Hier schrijven we over de naam als bedrijventerrein 'Doornkade' maar in werkelijkheid is de naam al op 13 maart 2012 ingetrokken. Van 1979 tot 2012 was de naam Doornkade in gebruik voor het bedrijventerrein. Na deze tijd is het de buurt De Kade als onderdeel van het Houten Buitengebied.

Diverse straatnamen zijn genoemd naar Europese boomsoorten die vooral in Nederland voorkomen.

Eind jaren 70 van de twintigste eeuw werden er door de gemeente Houten diverse grote percelen grond aangekocht van de toenmalige eigenaarsfamilie Heijmeijer van Heemstede. Dit voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein Doornkade. In 1980 zou de rijksweg A27 voorgoed de oprijlaan doorsnijden.

Rond 1984 zou de Meidoornkade worden aangelegd vanaf de westelijke Rondweg. waarna hierop en helofytenfilter tussen de laan en de westelijke Rondweg zou worden aangelegd. Diverse watergangen met rietbeschoeiing die het overtollige regenwater uit het riool zou filteren. Om zo het water terug in de circulatie van de natuur te brengen.

Ook werd het helofytenfilter (biezenvelden) in koude winters gebruikt door de Houtense schaatsclub. Ten noorden van de laan is een klein landschappelijk park ontstaan waar schapen grazen, mensen de hond uitlaten of fietsers doorgang vinden naar het horeca paviljoen De Toekomst.

De bladeren lijken op die van de hazelaar. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.

De soorten zijn eenhuizig en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloeiwijzen. Deze worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes zijn eivormig tot langwerpig-eivormig en staan min of meer rechtop.

Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.

Sinds 2002 maakt de Elzenkade onderdeel uit van de doorgaande busverbinding tussen Houten en Utrecht Centraal. Voor 2002 deed busverbinding de route aan via de Utrechtseweg, Rondweg, inprikker De Borch om via de toenmalige wijken Wulven en Tiellandt (1979-2012) door te gaan naar het Oude Dorp. In 2002 werden langs de Rondweg bij ieder fiets- en voetgangerstunnel een bushalte aangelegd voor iedere buurt.

Bij de Elzenkade kwam aansluitend op de Utrechtseweg een bussluis om de bus uit Utrecht lijn 47 als enige doorgang te geven naar het bedrijventerrein om zijn route via de Koedijk en bedrijventerrein De Meerpaal te vervolgen.

Vele jaren heeft op de hoek van de Elzenkade het hoofdkantoor van Brinks waardetransport gezeten. Een bedrijf gespecialiseerd in transport van bankbiljetten, muntgeld of andere waarde volle goederen.

De es (Fraxinus excelsior) is een loofboom uit de olijffamilie (Oleaceae), die van nature in Europa voorkomt. Het is een snelgroeiende boom die tot 40 m hoog kan worden. De es is, net als onder meer de wilg, geschikt om te knotten en heeft bovendien een groter vermogen om de wonden in te kapselen door middel van cambiumvorming, de wonden mogen echter niet groter zijn dan 15 cm anders duurt de insluiting veel langer.

De boom is bladverliezend en heeft een oneven geveerd blad, dat bestaat uit zeven tot dertien lancetvormige gezaagde deelblaadjes. De bladeren zijn kruiswijs tegenoverstaand. Essen bloeien voordat ze in blad komen.

Meidoorn (Crataegus) is een geslacht uit de rozenfamilie (Rosaceae). Het geslacht wordt ook wel haagdoorn of steendoorn genoemd. Het zijn struiken die van nature in Europa, Noord-Amerika, Azië en Noord-Afrika voorkomen.

Sommige soorten komen ook als boom voor. De meidoorn werd vanwege de doornen op de takken veel gebruikt in hagen als afscheiding voor het vee. Op sommige plaatsen zoals in het gebied de Maasheggen in het noordoosten van Noord-Brabant is dat nog goed te zien. Het hout is hard en fijn van structuur.

De bekende Houtenaar Chriet Titulaer (1943-2017) die vooral in de jaren 70 en 80 veel te zien was op de Nederlandse Publieke Omroep met zijn TROS programma de 'Wondere Wereld'. Wilde als kroon op zijn werk van vele jaren van presenteren en carrière een Hotel van de Toekomst laten bouwen op de plek van het huidige Horeca Paviljoen De Toekomst aan de Meidoornkade 25-33.
Door te hoge ambities en bouwkosten ging het project uiteindelijk failliet.

De gemeente Houten had altijd na de jaren van 1996 nog het plan en de wens dat er een grote hotelketen zich in Houten zou vestigen. Ruim twintig jaar later in 2006 werd er begonnen met Van der Valk Hotel aan de Hoofdveste die in 2008 zijn deuren zou open.

Op de plek waar het Hotel van de Toekomst ooit zou komen aan de Meidoornkade 25-33 werd ook in 2007 begonnen met de bouw van het Horeca Paviljoen De Toekomst. Waar een pannenkoekenhuis, BBQ en Gril en All You Can Eat restaurant in werd geopend in.

Met in de kelder een bowlingbaan, dart, pool, Clow in the Dark Golf en een Laserquest baan hierbij geopend zou worden.

Populier (Populus), ook wel poppel of peppel, is een geslacht van loofbomen uit de wilgenfamilie (Salicaceae). De snelgroeiende populieren kunnen tot 40 m hoog worden.
De maximale leeftijd van de populier ligt op ongeveer tweehonderd jaar. Voor een goede groei hebben de bomen veel licht nodig.

De bladeren zijn afwisselend geplaatst. Eindknoppen zijn groter dan de zijknoppen. In de herfst kleuren de bladeren goudgeel tot geel of grijzig bruin. Populieren uit de secties Populus en Aegiros hebben bladstengels die zijdelings afgeplat zijn, zodat ze gemakkelijk heen en weer wiegen in de wind. Evenals wilgen, hebben populieren een krachtige, oppervlakkige en verspreide wortelgroei. De wortels kunnen door zachte muren en gaatjes in muren groeien. Ook wegen en leidingen kunnen opgedrukt worden door de wortel van de populier.

Alle populieren behalve P. lasiocarpa zijn tweehuizig (er zijn aparte mannelijke en vrouwelijke planten). De bloem is een hangend katje dat voor het uitlopen van het blad verschijnt. Mannelijke bloemkatten hebben vele (vijf tot veertig) meeldraden bijeen, de kleur is vaak rood. Ze vallen spoedig af als ze hun werk hebben gedaan (stuifmeel afgeven).

Dit geschiedt door windbestuiving. De vrouwelijke katjes blijven na de bestuiving tot in mei en juni hangen. Dan springt de doosvrucht open en komt het 3 × 1 mm grote zaad vrij. Het is omgeven door donzig zaadpluis en voert ver op de wind mee. Lang niet alle pluis bevat een zaadje. Om te ontkiemen heeft het zaad een vochtige bodem nodig zoals rivieroevers. Populieren worden vruchtdragend na circa vijftien jaar.

Wilg (Salix) is een geslacht van tweehuizige bomen en struiken uit de wilgenfamilie (Salicaceae). Wilgen zijn bladverliezende bomen met verspreide bladstand. De knop heeft één knopschub. De bloeiwijze van de wilg heeft de vorm van een katje en groeit uit de zijknoppen van een eenjarige twijg. De wilgenkatjes zitten of staan, dit in tegenstelling tot de hangende katjes bij populieren.

De pluizige zaden worden door de wind verspreid, maar zijn slechts korte tijd kiemkrachtig. De meeste soorten zijn te vermenigvuldigen door middel van stekken.

Wilgen zijn pioniersoorten met een grote lichtbehoefte. Wilgen komen in Nederland en België veel voor langs sloten en plassen. Wilgen houden namelijk over het algemeen van een vochtige bodem en groeien zeer snel.

Wilg (Salix) is een geslacht van tweehuizige bomen en struiken uit de wilgenfamilie (Salicaceae). Wilgen zijn bladverliezende bomen met verspreide bladstand. De knop heeft één knopschub. De bloeiwijze van de wilg heeft de vorm van een katje en groeit uit de zijknoppen van een eenjarige twijg.

De wilgenkatjes zitten of staan, dit in tegenstelling tot de hangende katjes bij populieren.
De pluizige zaden worden door de wind verspreid, maar zijn slechts korte tijd kiemkrachtig. De meeste soorten zijn te vermenigvuldigen door middel van stekken.

Wilgen zijn pioniersoorten met een grote lichtbehoefte. Wilgen komen in Nederland en België veel voor langs sloten en plassen. Wilgen houden namelijk over het algemeen van een vochtige bodem en groeien zeer snel.

Bedrijventerrein De Molen had tot van 1987 tot dinsdag 13 maart 2012 de naam De Molenzoom. Na 2012 werd het de buurt De Molen als onderdeel van de Houtense wijk Houten Noordoost.

De commissie naamgeving van de gemeente Houten was van mening dat het te ontwikkelen bedrijventerrein een naam toegewezen moest krijgen. In 1982 was hierop de naam De Maalderij bedacht. Later werd dit toch naam De Molenzoom. Met de betekenis van 'bedrijventerrein aan de rand (zoom) van een gebied waar eens een molen stond'. Hierop bedoelnd de Loerikse Korenmolen die ooit op de plek aan het Molenland 11, Binnentuin 2a stond.

Bedrijventerrein begon in zijn vroegste ontwikkeling met de bouw van het derde tijdelijke gemeentehuis aan de Standerdmolen in 1979-1981. De daarop volgende jaren groei vooral in de jaren 80 en begin jaren 90 het aantal kantoren langs De Molen aanzienlijk.

Tussen 1986 en 1999 was inprikker De Molen te vinden bij het huidige fiets- en voetgangerstunneltje bij De Kruisboog (Kokermolen). In 1999 kwam de huidige De Koppeling gereed waar fietsers ongelijks konden passeren van het gemotoriseerd verkeer. Deze koppeling met vier fieterstunnels vormde ook de nieuwe inprikker voor het bedrijventerrein De Molen. Zoals deze vandaag de dag nog steeds is.

Op de plek van de oude inprikker tegenover het voorzieningengebied de Kruisboog werd in 2000 een nieuwe fiets- en voetgangerstunnel opgelverd.

Op de hoek van de huidige Binnentuin met het Molenland stond drie eeuwen lang een molen. Deze Loerikse molen is gebouwd in 1593 (bron) en was vanaf 1 februari 1594 de opvolger van de molen uit het Goyse dorp. Dankzij onderstaande tekening weten we dat het een standerdmolen was. Niet alleen de wieken, maar het hele molenhuis draaide met de wind mee.

In 1640 kregen inwoners van Houten, ’t Goy, Oud Wulven, Waijen, Schonauwen en Wulven de verplichting om hier hun graan te laten malen. De weg naar de Loerikse molen vanuit het westen heette dan ook Molendijk. Langs de Molendijk verschenen boerderijen, waardoor er een gehuchtje ontstond.

Rond 1706 overlijdt Goosen Evertsz de Cruyff. In 1716 wordt de molen door de voogd van zijn kinderen verkocht aan Peter Jansen van Schalkwijk, molenaar te Utrecht. De volgende eigenaren passeren:
Peter Jansen van Schalkwijk (1716)
Antony Verkerk (1719)
Cors van Maarschalkerweerd (1740)

Molenaar Antony Verkerk gaat in 1740 failliet en de molen wordt verkocht.

In 1741 wordt de molen door de nieuwe eigenaar Cors van Maarschalkerweerd afgebroken. Op vrijwel dezelfde plek wordt een nieuwe molen gebouwd. Deze achtkantige grondzeiler had een bakstenen onderbouw. Naast de molen stond een molenaarswoning. In 1745 wordt de molen weer te koop aangeboden. De molen komt in het bezit van de familie van Schrijvershoff. Molenaars zijn:
Bernardus van Schrijvershoff (1745)
Johannes van Schrijvershoff (rond 1770)
Franciscus van Schrijvershoff (1831)
Johannes van Schrijvershof (1859)

Het einde van de Loerikse Molen

Vanaf ongeveer 1870 komt het graan goedkoper uit de Verenigde Staten. De landbouw komt in een depressie, die tientallen jaren duurde. Tussen 1880 en 1899 daalt de waarde van de molen van 13.000 gulden naar 7.300 gulden. De molen wordt dan verkocht en de molenaar huurt de molen terug.
In 1904 overlijdt de molenaar, zonder opvolgers achter te laten. Na 160 jaar komt er een eind aan de familie Schrijvershof als molenaar.

De Loerikse molen wordt in 1905 voor 7.000 gulden aan een veehouder in Werkhoven verkocht. De molen heeft echter niet veel meer te doen, want het graan werd vanaf 1907 gemalen door de Coöperatieve graanmaalderij. De korenmolen van Loeik is begin 1909 gesloopt.
In 1946 wordt op de plaats van de molenaarswoning een nieuw huis gebouwd.

Op de plek van de molen verschijnt ook een huis. Als herinnering aan de molen stond tot 2010 een miniatuurmolen in de tuin.

Tekst: Frank Magdelyns.

De Molen geportretteerd op woensdag 26 april 2006, door Sander van Scherpenzeel.

De wipmolen (of wipwatermolen, waterwipmolen of kokermolen) is een oud type poldermolen in Nederland dat zich begin vijftiende eeuw ontwikkelde uit de standerdmolen. Volgens sommige bronnen werden de eerste wipmolens in 1407 in Nederland in de buurt van Alkmaar gebouwd.

Dit jaartal markeert het begin van het Nederlandse polderlandschap.
De wipmolen wordt gekenmerkt door het feit dat het hele bovenhuis met staart draaibaar is om een koker die in verticale stand wordt gehouden door de piramidevormige constructie van de ondertoren. Hoewel deze molens door hun 'smalle taille' kleiner lijken hebben ze vaak respectabele afmetingen. Grotere wipmolens hebben vaak woonruimte in de ondertoren.

Het bovenhuis van de wipmolen is soms in felle kleuren geschilderd (bijvoorbeeld rood-wit in het Rijnland). In het rivierengebied zijn de bovenhuizen vaak zwart geteerd.
De trapschoren zitten kruislings onderaan de trapbomen vast en bovenaan aan de uiteinden van de buiten de kap uitstekende achterzomer. Sommige wipmolens in Zuid-Holland hebben daarnaast ook nog lange schoren, die vastzitten aan de laag vooraan door het bovenhuis gestoken spruit.

Een korenmolen, graanmolen of meelmolen is een molen waarmee uit graan meel wordt gemalen.
Al in de oudheid maalden mensen hun graan; aanvankelijk door het tussen twee stenen, zoals de napjesstenen, fijn te wrijven, later met ronddraaiende handmolens of kweerns, weer later met watermolens of windmolens.

Met de komst van deze machines werd voor meerdere gezinnen gemalen en veranderde het malen van graan van huisvlijt in een ambacht waarvoor geschoolde krachten moesten worden ingehuurd. In het verleden rustten het windrecht of de rechten op het malen van graan bij de plaatselijke heersers.

In de zogenaamde banmolens of dwangmolens moesten alle ingezetenen op last van de plaatselijke heerser het graan laten malen, waarvoor een provisie betaald moest worden. Pas in de Franse tijd kwam in de Lage Landen een einde aan deze feodale regeling.

Als een graanmolen enkel voor tarwe, rogge of spelt wordt/werd gebruikt, duidt men deze molen respectievelijk aan als tarwemolen, roggemolen of speltmolen.

De Kruitmolen was voor het jaar 2008 onderdeel van het Achterom. Door de ontwikkeling van het nieuwe winkelcentrum op de vroegere plek van zwembad De Spil en sporthal De Spil aan de Stellingmolen. Met de bouw van het winkelcentrum werd voorzien van een parkeergarage met -2 verdieping.

Nieuwe winkels, sociale huurappartementen en een woontoren met vrije sector huurappartementen aan het Onderdoor met ernaast een bioscoop. Op de hoek van de Kruitmolen werden diverse nog goede sociale huurwoningen afgebroken om plaats te maken voor nieuwe woningen en een grote discount supermarkt.

De Kruitmolen vormt een belangrijk doorgangsroute voor de levering van goederen aan twee grote winkelketens aan de Stellingmolen. En de weg voorziet in de toegang en afvoer voor auto's tot de ondergrondse parkeergarage.

5.   Papiermolen - 

Bij besluit van college van burgemeester en wethouders vastgesteld op dinsdag  25 november 1997.
Bij aanvang van de uitbouw van Houten Zuid (VINEX) in 1996 werd besloten de zuidelijke rondweg een betere ontsluiting te geven doormiddel van ongelijkvloers kruispunt voor gemotoriseerd verkeer en fietsers.

Hiervoor werd de Koppeling gevormd met de verlegging van de toen bestaande zuidelijke Rondweg van Houten Noord om zo het verkeer voor de nieuw te bouwen wijken beter te kunnen afvoeren.

Mede hierbij werd de zuidelijke hoek van bedrijventerrein De Molen (De Molenzoom) verder ontwikkeld voor definitieve oplevering.
Eertijds waren in de kantoorgebouwen aan de Papiermolen boeken uitgevers van kinder- en studieboeken gevestigd.

Die hier reeds allang niet meer gehuisvest zijn.
Wel toepasselijk om dan als boekenuitgever aan de Papiermolen gevestigd te zijn geweest.

Bij besluit van college van burgemeester en wethouders vastgesteld op dinsdag 25 november 1997.

Voor het produceren van wit papier is veel zuiver water nodig. Papiermolens waren dan ook alleen watergedreven molens. In Nederland lag het centrum van de papiernijverheid in Apeldoorn. Pas 100 jaar later kwam de Zaanstreek met de windmolens op als papierproducent. Hiervan is alleen De Schoolmeester nog over. Rond 1650 waren er op de Veluwe 165 papiermolens, die 150.000 riem papier produceerden.

Na 1673 liep door de inval van het Frans leger de productie snel terug, doordat de papiermakers naar de Zaanstreek vluchtten, waar ook al een papierindustrie aanwezig was, zij het dat daar alleen grauw en blauw papier werd vervaardigd. De Veluwse papiermakers zorgden ervoor dat de Zaanstreek overging in het maken van wit papier. Het papier van de Zaanstreek werd wereldberoemd. Rond 1880 waren er van de Veluwse papiermolens niet veel meer over en de nog overgebleven molens gingen kleren wassen.

Bron: Wikipedia Papiermolen

6.   Pelmolen -

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 16 december 1986.

Een pelmolen is een type molen waarin vroeger gerst tot gort (en later rijst) gepeld werd, om het kaf van de graankorrel te scheiden. Een pelmolen kan pas werken bij een windkracht van ten minste 6 Bft. De meeste pelmolens hebben naast pelstenen ook maalstenen, omdat er bij onvoldoende wind voor het pellen nog wel graan gemalen kan worden.

De eerste pelmolen werd in Nederland gebouwd in 1639. In 1708 stonden er aan De Zaan 35 gortpelmolens en rond 1750, de bloeitijd van de pelmolen, waren dat er 48. De wieken van een pelmolen hebben een diepe zeeg, omdat voor het pellen veel kracht nodig is.

Er kan door de grote krachten ook makkelijk schade optreden. Daarom hebben molens die alleen pellen een bovenbonkelaar, omdat een gebroken kam makkelijker te vervangen is dan een gebroken staaf van een bovenrondsel. Deze kammen zijn vaak zeer groot, met een steek die soms rond de 17 cm ligt.

De wieken van een pelmolen hebben een diepe zeeg, omdat voor het pellen veel kracht nodig is. Er kan door de grote krachten ook makkelijk schade optreden. Daarom hebben molens die alleen pellen een bovenbonkelaar, omdat een gebroken kam makkelijker te vervangen is dan een gebroken staaf van een bovenrondsel. Deze kammen zijn vaak zeer groot, met een steek die soms rond de 17 cm ligt.

Een poldermolen of molengemaal is een windmolen die water van een lager niveau naar een hoger niveau verplaatst. Men spreekt ook wel van watermolen, maar dat geeft verwarring met het het type door water aangedreven molen. Dit type molen komt vooral voor in de poldergebieden van Midden- en West-Nederland. Ook in Vlaanderen hebben poldermolens gestaan, onder meer in De Moeren in West-Vlaanderen.

Anders dan de industriemolen zoals een korenmolen, een papiermolen of een zaagmolen waar de bewerking en productie van materialen een verkoopbaar product oplevert, is de poldermolen wellicht het enige type molen waar geen direct gewin voor de molenaar verkregen wordt. De poldermolen is meestal in het bezit van een waterschap, dat de molenaar voor bewezen diensten beloont.

Bij een houten achtkante poldermolen is de kap draaibaar en bij een wipmolen en spinnenkop het bovenhuis, waardoor de wieken op de wind gekruid worden. Bij de spinnenkopmolen is de ondertoren lager en de kop hoger in vergelijking met de wipmolen. De grootte van de molen is niet bepalend, kleine wipmolens zijn kleiner dan grote spinnenkopmolens. De tjasker is nog kleiner, rust op een paal of bok en is geheel draaibaar. Ook is er nog een weidemolen, die zichzelf op de wind zet.

Een rosmolen is een molen waarbij de aandrijvingkracht wordt geleverd door een paard (ros) of een ezel. In het verleden waren er boerderijen die zelf een rosmolen hadden maar meestal stond er in een dorp een grotere rosmolen, vaak aangedreven door twee paarden. Rosmolens werden soms gebouwd om het windrecht van een banmolen te omzeilen.

Het principe van het malen is hetzelfde als bij andere molens. De rosmolen werd voor uiteenlopende doeleinden gebruikt: het malen van graan tot meel, het uitpersen van zaden tot olie, het karnen van boter of bemaling van water.

De grotere rosmolens waren bouwsels waarin de molenstenen over elkaar rolden of schuurden, terwijl het paard of het stel paarden buiten het bouwwerk liep. De aandrijving gebeurde dan via een balk die aan de top van het dak bevestigd was en waaraan verticaal naar beneden een 'boom' bevestigd was waaraan beneden een tandwielmechanisme was gemaakt.

Baggerschuiten werden wel uitgerust met rosmolens voor de aandrijving van een baggermolen.

9.   Standerdmolen - De Standerdmolen is de oudste oorspronkelijke straatnaam met een molenthema als achtervoegsel.

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 14 juli 1981.

De standerdmolen of standaardmolen, in West- en Oost-Vlaanderen staakmolen genoemd en in Limburg kas(t)molen is een richtbare windmolen en het oudste houten type windmolen in de Lage Landen.

De naam is ontleend aan de standerd of staak, een rechtop staande ongeveer 60–80 cm dikke stam met een zogeheten stormpen. De molenkast rust grotendeels op de bovenkant van de standerd. Voor het afschuiven is er op de standerd een stormpen aangebracht. Een tweede steunpunt voor de kast om de standerd is de zetel halverwege de standerd. Het midden van de kast zit niet op de standerd, maar meer naar achteren ter compensatie van het gewicht van het wiekenkruis. Hierdoor is de molen afhankelijk van de hoeveelheid in de kast opgeslagen maalgoed min of meer in evenwicht

Uit de standerdmolen is de wipmolen ontstaan. Aan de vorm van het dak, de hoogte van de voet, de vorm van de trap, de lengte-breedteverhouding van de kast en het afdak boven het luiwerk kan men zien in welke streek de molen staat.

Bron: Wikipedia Standerdmolen

Een stellingmolen is een hoge windmolen met een galerij of stelling. Zo'n molen staat meestal in bebouwd gebied en moet hoog zijn om binnen de bebouwde kom voldoende wind te kunnen vangen, de vrije windvang.

De wieken en de staart reiken dan ook niet tot de grond.
Om dan de molen te kunnen bedienen moet er halverwege de hoogte een stelling zijn (of ook wel omloop, zwichtstelling, galerij, gaanderij of balie genoemd), die rondom de molen loopt. Vanaf deze stelling wordt de molen gekruid en worden de zeilen aan de wieken voorgelegd.

Beneden beschikt men op deze manier over een grote ruimte om met paard en wagen of auto naar binnen te kunnen rijden, zonder dat men door de draaiende wieken gevaar loopt. De voet van een stellingmolen is meestal van steen, vanaf de stelling omhoog is het soms een houten constructie.
Stellingmolens zijn meestal korenmolens, oliemolens of pelmolens.

Een watermolen is een molen die het stromen of vallen van water, bijvoorbeeld in een beek of een rivier, door middel van een waterrad omzet in rotatie-energie, die nuttig kan worden gebruikt voor het malen van graan of het persen van olie.

De energie kon ook gebruikt worden voor andere industriële toepassingen: het bewerken van metalen als smeedijzer of koper, het vervaardigen van papier (papiermolen), en in de textielnijverheid, zoals een volmolen.

Een molen die in zijn geschiedenis zowat alle functies vervulde is de IJzerkotmolen in de Zwalmvallei, België. Deze was achtereenvolgens ijzermolen, kopermolen, papierfabriek, olieslagerij, graanmolen en uiteindelijk brouwerij.

De (hout)zaagmolen komt in Nederland als windmolen om hout te zagen voor in drie uitvoeringen:
als paltrokmolen, als stellingmolen met zaagschuur, Houten zeskant op ongeveer 1,25 m hoge poeren.

Houten achtkant op ondervierkant. als ronde, stenen molen, zoals de Holten's Molen.
Daarnaast is er een watermolen als zaagmolen ingericht: de Molen van Singraven. In België is de Klaaskensmolen een nog werkende watergedreven zaagmolen.

Een zaagmolen werkt optimaal met drie zaagramen, omdat de krukas dan geen doodpunt heeft. Bij drie zaagramen is een van de zaagramen een schulpraam voor het kantrechten van de gezaagde planken. De planken worden door het schulpraam geduwd door het kopmes of de prook van de naastgelegen zaagslee.

Bedrijventerrein De Vesten is in ontwikkeling gekomen vanaf het jaar 1995 toen de eerste zandhopen er verschenen. Pas in 1996-1997 werd echt begonnen met de ontwikkelen van diverse bedrijfsgebouwen.

Tussen 1995 en 13 maart 2012 was  de naam van het bedrijventerrein Het Rondeel. Verwijzend naar de ten westen gelegen halve cirkel waar in de 12e-13e eeuw eens het stamslot van de familie Van Wulven had gestaan op een Kersberg. Dit was een heuveltje met een hout hut en houtmuur eromheen.

Pas na jet jaar1300 kwam het stamslot van de familie Van Wulven meer richting het noorden te staan. Naast de huidige boerderij Het Rechthuis van Wulven aan de Koedijk waar restaurant Loetje in is gevestigd.

Na het college besluit van burgemeester en wethouders van dinsdag 13 maart 2012 werd de naam van Het Rondeel ingetrokken. Hierop werd het bedrijventerrein De Vesten, als onderdeel van het Houtense buitengebied.

Dit bedrijventerrein van Houten wordt door de meeste inwoners bestempeld als één van de mooiste die in de gemeente te vinden is. Dit komt onder andere dat er in de jaren 90 veel aandacht is besteed aan de architectuur en welstand van het terrein. Onder andere alle bedrijfshallen en goedereningangen zijn gesitueerd aan de achterkant van elk bedrijf. 

Waardoor aan elke straat er een mooi gevel te zien is zonder verrommeling of lelijk uitzicht van goedereningangen of bedrijfshallen.

Bij het berijden van De Veste vanaf de Rondweg kan men rechtsaf (westkant) de Waterveste op of linksaf (oostkant) de Voorveste op. Op het bedrijfsterrein zijn diverse autodealers, kledingmerken, schoonmaakbedrijven en dienstverleners gevestigd maar ook brancheorganisaties.

De naam van De Veste verwijst naar het vroegere stamslot (kasteel/burcht/veste) van de familie Van Wulven. Het terrein waar deze 'veste' heeft gestaan is te vinden aan de oostkant van de het bedrijfsterrein. Vlak naast de rijksweg A27 en is uit de lucht te herkennen als een cirkelvormig perceel.

2.   Bergveste - 

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 23 augustus 1994.

De Bergveste is een straat van het oostelijke gedeelte van bedrijfsterrein De Vesten. Aan de straat zijn diverse kleine bedrijven gelegen en een groot distributiehal.

Een bergveste is een kasteel, burcht of vestingswerk in de bergen. In Belgisch Wallonië ook wel een 'citadel' genoemd.

3.   Hoofdveste - 

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 23 augustus 1994.

De Hoofdveste is de centrale verbinding voor de omliggende straten op het bedrijventerrein De Vesten. Aan deze straat staan een aantal grote bedrijven met hun hoofdingang. De straat vormt zoals de naam al zegt de 'Hoofdveste' de belangrijkste straat van het terrein.

Een veste/kasteel of burcht kan ook de 'hoofd'locatie van een aantal belangrijke veste bij elkaar zijn.

5.   Ringveste - 

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 23 augustus 1994.

Een ringmuur of omsluitingsmuur is een weermuur die een kasteel of een vergelijkbaar verdedigingswerk ringvormig omsluit.

Felixhoeve (Voorveste 17-19)
De gedeeltelijk gepleisterde langhuisboerderij onder overstekend pannen zadeldak is in 1892 in opdracht van M.E. Suermondt gebouwd, ter vervanging van een zeventiende-eeuwse hofstede die ten zuidwesten van de huidige boerderij stond. Oorspronkelijk had de boerderij een lange oprit vanaf de Wulfsedijk, maar door de aanleg van de Rondweg Is deze geheel verdwenen.

De symmetnsche Voorgevel heeft op de begane grond vier T-vensters, voorzien van luiken met een
ruitmotief. Op de sluitstenen van de ontlastingsbogen staat het bouwjaar vermeld.
De boogvelden zijn gevuld met siermetselwerk. Eenvoudige windveren met een makelaar omlijsten de geveltop. Links van het hoofdgebouw staat een bakzomerhuis annex stal en wagenschuur. In 1954 is het zomerhuis tot verbouwd. Achter op het erf staat nog een vijfroedige kapberg.

Bron: Houten; Historische Bebouwing, O.J. Wttewaall, J.A.M Smits.

7.   Waterveste - 

Bij raadsvergadering vastgesteld op dinsdag 23 augustus 1994.

Voor de Waterveste is aan de noordzijde een waterplas te vinden. Een watervest kan ook een burcht/kasteel/veste op een eiland in de zee of meer zijn.

Bedrijventerrein De Boten had tussen de jaren 1999 en 2012 de naam De Meerpaal. De eerste bedrijven vestigde zich in de noordwestelijke hoek in 2004. Hier werd in indoorwinkelcentrum met een parkeerdek gerealiseerd. Waarin zich diverse outdoor en woonwinkels vestigen. Enkele jaren heeft bouwmarkt de Gamma erin gevestigd. In het winkelcentrum is ook een restaurant De Beren gevestigd.

In de omliggende omgeving hebben bedrijven zich gevestigd zoals autogarages, bouw- en schoonmaakbedrijven, uitgevers, infrabedrijf, postdistributie en cateraars.

Het westelijke gedeelte van het bedrijventerrein (De Boten) en oostelijke gedeelte (De Schepen) behoorde voor 2012 als buurt bij bedrijfsterrein De Meerpaal. Na deze periode werden het de bedrijfsbuurten De Boten en De Schepen behorend bij het buitengebied van Houten.
De Schepen is nog altijd in ontwikkeling met de bouw van de laatste bedrijfsgebouwen.

1.   De Boot - 

Bij besluit van college van burgemeester en wethouders vastgesteld op dinsdag 23 maart 1999.

De Boot is de centrale inprikker vanaf  de rotonde van De Rede kan men rechts de Vleugelboot of linksaf de Duwboot op.

Een boot is een relatief klein watervaartuig. Het onderscheid tussen 'boot' en 'schip' is vaag. Tegenwoordig gebruikt men de term boot veelal voor een vaartuig dat vanwege het formaat meestal voor het plezier gebruikt wordt; een schip komt vaker voor in de beroepsvaart. Maar dat is geen algemeen aanvaarde regel. Veel vissers verdienen hun brood met een relatief kleine vissersboot, mensen wonen of houden kantoor op een woonboot en voormalige beroepsvaartschepen worden - zeker in Nederland - nog vaak recreatief gebruikt.

De verwarring tussen 'boot' en 'schip' is al terug te vinden in 19e-eeuws Nederlands, met de invoering van de stoomboot, eerst kleine scheepjes met aan boord een stoommachine als drijvende kracht. Toen deze stoomaandrijving werd aangebracht in wat nog steeds gedeeltelijk zeilschepen waren, vervaagde het begrip en werden deze vaartuigen soms 'stoomschip' of soms 'stoomboot' genoemd. Uit deze eeuw immers stamt de "Hollandse Stoomboot Maatschappij", een onderneming met zeeschepen in de grote vaart.

De taken van de loods gaan al terug tot de klassieke oudheid toen lokale vissers inkomende schepen veilig aan de kant hielpen brengen. De oudste verwijzing naar loodsen komen uit de 7e eeuw voor Christus.[1] Nadien werden de loodsen aangewezen door de havenautoriteiten om zo te zorgen dat het beloodsen gereguleerd werd, er bekwame loodsen waren en dat de kapiteins van schepen voldoende zekerheid hadden dat de loods bekwaam was.

Een sleepboot is een boot of schip dat is ontworpen om te slepen en dat daartoe onder meer een ten opzichte van de lengte groot vermogen heeft. In het stoomtijdperk meestal met schoepraderen, tegenwoordig met een schroefaandrijving die geoptimaliseerd is voor trekkracht (trekschroef). Volgens de scheepvaartwetgeving is elk schip dat een ander schip sleept een sleepboot. Hier zijn sinds 2019 uitzonderingen op gekomen voor de recreatie.
Sleeplijnen worden doorgaans bevestigd op een beting, sleephaak of sleeptrommel.

Een zeesleepboot is uitgerust om lange reizen te maken en grote objecten zoals boorplatformen, drijvende dokken, en drijvende kranen over lange afstanden te verslepen. Bij zeesleepboten was de manoeuvreerbaarheid vroeger van minder belang, maar tegenwoordig worden ook deze schepen uitgerust om zeer nauwkeurig te kunnen manoeuvreren.

Een variant op de zeesleepboot is de bergings-zeesleepboot. Dit type is uitgerust met een veelheid aan bergingsmateriaal, zoals vaste en transportabele pompen, las- en brandgerei, lekdichtingsmateriaal, brandblusinstallaties etc.